Đoạn Video
Ảnh
Từ việc Bộ Công an vừa triệt phá một đường dây sản xuất gần 600 loại sữa giả đưa ra thị trường, một câu hỏi lớn được dư luận đặt ra: Tại sao sữa giả có thể tung hoành trên thị trường suốt bốn năm không ai kiểm soát chất lượng?
Ai là người tiếp tay đưa sữa giả đến tay người tiêu dùng?
Câu trả lời dần hé lộ trước thông tin mà đại tá Nguyễn Minh Tuấn - phó chánh văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra (Bộ Công an) - cung cấp, đó là các nghi phạm sử dụng thủ đoạn lợi dụng quy định trong quản lý về sản xuất kinh doanh thực phẩm cho phép doanh nghiệp tự công bố sản phẩm; tự công bố các chỉ tiêu chất lượng, hàm lượng, thành phần dinh dưỡng, tính năng, tác dụng sản phẩm. Song việc này không chịu sự quản lý, kiểm tra, kiểm nghiệm, cấp phép trước khi lưu hành.
Đặc biệt để sản phẩm "bay cao, bay xa", các nghi phạm đã thuê các cá nhân có uy tín, ảnh hưởng trên mạng để quảng cáo, bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội. Việc bán hàng được thực hiện với các thông tin sai sự thật, thổi phồng, phóng đại tính năng, tác dụng, chất lượng sản phẩm để bán được số lượng hàng rất lớn.
hiệu sữa bột các loại, thu lợi bất chính 500 tỉ đồng. Trong đó các loại sữa làm giả gồm cả sữa dành cho những người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng và phụ nữ có thai. Các sản phẩm này được quảng cáo là "đạt chuẩn chất lượng quốc tế" và được phân phối rộng rãi tại nhiều địa phương trên toàn quốc.
Điều đáng nói một số sản phẩm sữa bột của các công ty này còn được người nổi tiếng quảng cáo và chuyên gia đánh giá chất lượng. Điển hình dòng sữa Cilonmum Colos IQ Grow 24h của Công ty cổ phần dược quốc tế Group (một trong chín công ty trong "hệ sinh thái") được diễn viên Doãn Quốc Đam quảng cáo. "Công nghệ sản phẩm của Cilonmum vượt trội hơn, quy trình sản xuất tiên tiến hơn và được áp dụng phát minh mới nhất về công nghệ, khoa học. Sữa đạt chứng nhận FDA của USA về tiêu chuẩn sản xuất an toàn", diễn viên này quảng cáo.
Quảng cáo cho loại sữa này còn có MC Hoàng Linh. Trong video quảng cáo MC này giới thiệu cho người xem hơn bảy loại sữa Cilonmum, dành cho trẻ ở mọi độ tuổi, các bà mẹ mang thai, dự định mang thai, người già. Rằng sữa có tác dụng tăng cường sức đề kháng, phát triển trí não, thoái hóa khớp, người ốm dậy... Tất cả những sản phẩm này đều chịu trách nhiệm sản xuất và phân phối sản phẩm của Công ty cổ phần dược quốc tế Group. Đến sáng 14-4, các website quảng cáo cho sản phẩm này đều không thể truy cập được.
"Nguồn nguyên liệu sản xuất được nhập khẩu 100% từ New Zealand, Hà Lan. Sản phẩm sản xuất trên dây chuyền hiện đại, tiên tiến, khép kín, đạt chứng nhận FDA của Hoa Kỳ. Tiêu chuẩn sản xuất sữa an toàn đạt chứng chỉ ISO và những chứng chỉ vệ sinh an toàn của Bộ Y tế và được cấp phép bởi Bộ Y tế", bà Hải nói.
Dưới video ghi rõ "Bold Milk là dòng sản phẩm sữa y tế được các bác sĩ tin dùng và được sử dụng tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện 108, Việt Đức, Bệnh viện Trung ương Huế và hệ thống 30 bệnh viện lớn khác trên toàn quốc".
Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 14-4, bà Lê Thị Hải thừa nhận bà từng hợp tác, tư vấn giới thiệu một số hãng sữa. Tuy nhiên bà khẳng định chưa từng làm việc trực tiếp với hãng sữa và không "quảng cáo" về các sản phẩm sữa mà chỉ cung cấp giá trị, thành phần dinh dưỡng của các loại sữa, phân tích ưu nhược điểm để người tiêu dùng lựa chọn.
Theo bà Hải, các bác sĩ là người làm chuyên môn, chỉ có thể dựa trên các thành phần dinh dưỡng đã được công bố để đưa ra tư vấn phù hợp. Các thành phần này tốt, thành phần này bổ sung gì, chứ không thể mang sản phẩm đi kiểm nghiệm để xác định - đây là việc của cơ quan chức năng. Niềm tin của các bác sĩ để giới thiệu sản phẩm là do các sản phẩm này đều đã được cấp phép.
Một số người nổi tiếng, chuyên gia y tế quảng cáo các loại sữa được sản xuất và phân phối do Công ty cổ phần dược quốc tế Group (một trong chín công ty con trong hệ sinh thái) vừa bị Bộ Công an triệt phá - Ảnh: chụp màn hình
"Tuy nhiên sau vụ việc lần này bản thân tôi cũng rút kinh nghiệm trong việc chia sẻ các sản phẩm dinh dưỡng. Các sản phẩm phải thực sự tốt cho người tiêu dùng, mang lại lợi ích và được cơ quan chức năng trong và ngoài nước công nhận. Bên cạnh đó tôi cũng kiến nghị cơ quan chức năng cần quản lý tốt các sản phẩm trước khi đưa ra thị trường để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng", bà Hải nói.
Chị Đ.P. (38 tuổi, Lâm Đồng) cho hay khá bất ngờ và hoang mang trước thông tin gần 600 loại sữa giả được triệt phá. Bản thân gia đình chị thường xuyên dùng loại sữa Sure IQ Pedia Plus của Công ty cổ phần dược quốc tế Group phân phối cho hai con nhỏ từ nhiều năm nay. "Tôi và rất nhiều bạn bè thường xuyên sử dụng loại sữa này vì được quảng cáo khá rầm rộ. Nhìn nhãn hiệu, bao bì, nhãn mác ghi đầy đủ thông tin, đặc biệt lại sản xuất trong nước nên rất tin tưởng. Hầu hết các cửa hàng tạp hóa nhỏ, lẻ hay một số hệ thống sữa đều có bán, tiếp cận người dùng cũng dễ", chị P. nói.
Theo nghị định số 15/2018, Bộ Công Thương quản lý và phân cấp quản lý an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh đối với các sản phẩm và cơ sở sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thực phẩm này.
Theo các quy định hiện hành, trách nhiệm trong hoạt động hậu kiểm đối với việc cấp phép sản xuất và buôn bán sữa bột thuộc về ngành công thương. Trong đó nếu cơ sở sản xuất có công suất thiết kế lớn (sữa chế biến từ 20 triệu lít sản phẩm/năm trở lên; bột và tinh bột từ 100.000 tấn sản phẩm/năm trở lên) sẽ do cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Công Thương thực hiện công tác hậu kiểm.
Còn nếu có công suất thiết kế nhỏ hơn sẽ do sở công thương các tỉnh, TP phân công thực hiện hậu kiểm. Đối với các sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm chức năng do Bộ Y tế quản lý sẽ do cơ quan thanh tra thuộc Bộ Y tế hoặc sở y tế các tỉnh, TP thực hiện hậu kiểm.
Theo ông Bình, vấn đề lỗ hổng trong việc quản lý các mặt hàng này hiện nay là do theo quy định tại nghị định 15/2018, sữa dạng bột được xếp tại danh mục thực phẩm nên quy trình sản xuất và đưa ra thị trường kinh doanh của các sản phẩm sữa hiện nay được tự công bố sản phẩm. Nghĩa là ngay sau khi tự công bố sản phẩm, tổ chức, cá nhân được quyền sản xuất, kinh doanh sản phẩm và chịu trách nhiệm hoàn toàn về an toàn của sản phẩm đó.
"Có thể thấy điều kiện để sản xuất kinh doanh sữa đưa ra thị trường hiện nay đã tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm đối với sản phẩm của họ. Tuy nhiên việc tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh cũng xuất hiện mặt trái là một số đơn vị không công bố chất lượng sản phẩm. Thậm chí sản xuất hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đưa ra thị trường, trong khi nhãn hàng có nhiều loại khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn trong công tác kiểm soát" - ông Bình phân tích.
Theo ông, hiện có nhiều mặt hàng thực phẩm, trong đó có sản phẩm sữa, được một số doanh nghiệp thuê đơn vị sản xuất, tự công bố sản phẩm và bán trên các gian hàng thương mại điện tử. Chính vì vậy việc hậu kiểm của các cơ quan chức năng gặp không ít khó khăn. "Bởi để kiểm tra được sữa giả, sữa kém chất lượng thì phải lấy được mẫu kiểm nghiệm và tốn kém chi phí kiểm định", luật sư Bình nhận định.
Ai là người tiếp tay đưa sữa giả đến tay người tiêu dùng?
Câu trả lời dần hé lộ trước thông tin mà đại tá Nguyễn Minh Tuấn - phó chánh văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra (Bộ Công an) - cung cấp, đó là các nghi phạm sử dụng thủ đoạn lợi dụng quy định trong quản lý về sản xuất kinh doanh thực phẩm cho phép doanh nghiệp tự công bố sản phẩm; tự công bố các chỉ tiêu chất lượng, hàm lượng, thành phần dinh dưỡng, tính năng, tác dụng sản phẩm. Song việc này không chịu sự quản lý, kiểm tra, kiểm nghiệm, cấp phép trước khi lưu hành.
Đặc biệt để sản phẩm "bay cao, bay xa", các nghi phạm đã thuê các cá nhân có uy tín, ảnh hưởng trên mạng để quảng cáo, bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội. Việc bán hàng được thực hiện với các thông tin sai sự thật, thổi phồng, phóng đại tính năng, tác dụng, chất lượng sản phẩm để bán được số lượng hàng rất lớn.
Sữa giả đạt "tiêu chuẩn quốc tế"
Theo tư liệu, từ tháng 8-2021 đến nay Công ty cổ phần dược quốc tế Rance Pharma và Công ty cổ phần dược dinh dưỡng Hacofood Group sản xuất kinh doanh sữa bột. Chủ các công ty này còn góp vốn với nhiều người lập thêm "hệ sinh thái" gồm chín công ty con để sản xuất, phân phối sữa bột giả. Theo lời khai, thực tế việc kiểm nghiệm toàn bộ dưỡng chất của sữa gần như không có.hiệu sữa bột các loại, thu lợi bất chính 500 tỉ đồng. Trong đó các loại sữa làm giả gồm cả sữa dành cho những người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng và phụ nữ có thai. Các sản phẩm này được quảng cáo là "đạt chuẩn chất lượng quốc tế" và được phân phối rộng rãi tại nhiều địa phương trên toàn quốc.
Điều đáng nói một số sản phẩm sữa bột của các công ty này còn được người nổi tiếng quảng cáo và chuyên gia đánh giá chất lượng. Điển hình dòng sữa Cilonmum Colos IQ Grow 24h của Công ty cổ phần dược quốc tế Group (một trong chín công ty trong "hệ sinh thái") được diễn viên Doãn Quốc Đam quảng cáo. "Công nghệ sản phẩm của Cilonmum vượt trội hơn, quy trình sản xuất tiên tiến hơn và được áp dụng phát minh mới nhất về công nghệ, khoa học. Sữa đạt chứng nhận FDA của USA về tiêu chuẩn sản xuất an toàn", diễn viên này quảng cáo.
Quảng cáo cho loại sữa này còn có MC Hoàng Linh. Trong video quảng cáo MC này giới thiệu cho người xem hơn bảy loại sữa Cilonmum, dành cho trẻ ở mọi độ tuổi, các bà mẹ mang thai, dự định mang thai, người già. Rằng sữa có tác dụng tăng cường sức đề kháng, phát triển trí não, thoái hóa khớp, người ốm dậy... Tất cả những sản phẩm này đều chịu trách nhiệm sản xuất và phân phối sản phẩm của Công ty cổ phần dược quốc tế Group. Đến sáng 14-4, các website quảng cáo cho sản phẩm này đều không thể truy cập được.
Chuyên gia cũng chỉ dựa vào thành phần để... phán
Ngoài các diễn viên, MC nổi tiếng còn xuất hiện thêm nhiều chuyên gia có tiếng trong lĩnh vực y tế. Trong một clip quảng cáo sữa bột Bold Milk Glu Sure Colostrum kéo dài hơn 15 phút khác của Công ty Group phân phối do chính bác sĩ Lê Thị Hải, nguyên giám đốc Trung tâm dinh dưỡng (Viện Dinh dưỡng quốc gia), quảng cáo."Nguồn nguyên liệu sản xuất được nhập khẩu 100% từ New Zealand, Hà Lan. Sản phẩm sản xuất trên dây chuyền hiện đại, tiên tiến, khép kín, đạt chứng nhận FDA của Hoa Kỳ. Tiêu chuẩn sản xuất sữa an toàn đạt chứng chỉ ISO và những chứng chỉ vệ sinh an toàn của Bộ Y tế và được cấp phép bởi Bộ Y tế", bà Hải nói.
Dưới video ghi rõ "Bold Milk là dòng sản phẩm sữa y tế được các bác sĩ tin dùng và được sử dụng tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện 108, Việt Đức, Bệnh viện Trung ương Huế và hệ thống 30 bệnh viện lớn khác trên toàn quốc".
Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 14-4, bà Lê Thị Hải thừa nhận bà từng hợp tác, tư vấn giới thiệu một số hãng sữa. Tuy nhiên bà khẳng định chưa từng làm việc trực tiếp với hãng sữa và không "quảng cáo" về các sản phẩm sữa mà chỉ cung cấp giá trị, thành phần dinh dưỡng của các loại sữa, phân tích ưu nhược điểm để người tiêu dùng lựa chọn.
Theo bà Hải, các bác sĩ là người làm chuyên môn, chỉ có thể dựa trên các thành phần dinh dưỡng đã được công bố để đưa ra tư vấn phù hợp. Các thành phần này tốt, thành phần này bổ sung gì, chứ không thể mang sản phẩm đi kiểm nghiệm để xác định - đây là việc của cơ quan chức năng. Niềm tin của các bác sĩ để giới thiệu sản phẩm là do các sản phẩm này đều đã được cấp phép.
Một số người nổi tiếng, chuyên gia y tế quảng cáo các loại sữa được sản xuất và phân phối do Công ty cổ phần dược quốc tế Group (một trong chín công ty con trong hệ sinh thái) vừa bị Bộ Công an triệt phá - Ảnh: chụp màn hình
"Tuy nhiên sau vụ việc lần này bản thân tôi cũng rút kinh nghiệm trong việc chia sẻ các sản phẩm dinh dưỡng. Các sản phẩm phải thực sự tốt cho người tiêu dùng, mang lại lợi ích và được cơ quan chức năng trong và ngoài nước công nhận. Bên cạnh đó tôi cũng kiến nghị cơ quan chức năng cần quản lý tốt các sản phẩm trước khi đưa ra thị trường để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng", bà Hải nói.
Chị Đ.P. (38 tuổi, Lâm Đồng) cho hay khá bất ngờ và hoang mang trước thông tin gần 600 loại sữa giả được triệt phá. Bản thân gia đình chị thường xuyên dùng loại sữa Sure IQ Pedia Plus của Công ty cổ phần dược quốc tế Group phân phối cho hai con nhỏ từ nhiều năm nay. "Tôi và rất nhiều bạn bè thường xuyên sử dụng loại sữa này vì được quảng cáo khá rầm rộ. Nhìn nhãn hiệu, bao bì, nhãn mác ghi đầy đủ thông tin, đặc biệt lại sản xuất trong nước nên rất tin tưởng. Hầu hết các cửa hàng tạp hóa nhỏ, lẻ hay một số hệ thống sữa đều có bán, tiếp cận người dùng cũng dễ", chị P. nói.
Ai chịu trách nhiệm hậu kiểm?
Trao đổi với Tuổi Trẻ, luật sư Diệp Năng Bình cho hay theo quy định hiện nay các mặt hàng sữa chế biến, trong đó có sữa dạng bột do Bộ Công Thương quản lý. Không bao gồm các sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm chức năng do Bộ Y tế quản lý.Theo nghị định số 15/2018, Bộ Công Thương quản lý và phân cấp quản lý an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh đối với các sản phẩm và cơ sở sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thực phẩm này.
Theo các quy định hiện hành, trách nhiệm trong hoạt động hậu kiểm đối với việc cấp phép sản xuất và buôn bán sữa bột thuộc về ngành công thương. Trong đó nếu cơ sở sản xuất có công suất thiết kế lớn (sữa chế biến từ 20 triệu lít sản phẩm/năm trở lên; bột và tinh bột từ 100.000 tấn sản phẩm/năm trở lên) sẽ do cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Công Thương thực hiện công tác hậu kiểm.
Còn nếu có công suất thiết kế nhỏ hơn sẽ do sở công thương các tỉnh, TP phân công thực hiện hậu kiểm. Đối với các sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm chức năng do Bộ Y tế quản lý sẽ do cơ quan thanh tra thuộc Bộ Y tế hoặc sở y tế các tỉnh, TP thực hiện hậu kiểm.
Theo ông Bình, vấn đề lỗ hổng trong việc quản lý các mặt hàng này hiện nay là do theo quy định tại nghị định 15/2018, sữa dạng bột được xếp tại danh mục thực phẩm nên quy trình sản xuất và đưa ra thị trường kinh doanh của các sản phẩm sữa hiện nay được tự công bố sản phẩm. Nghĩa là ngay sau khi tự công bố sản phẩm, tổ chức, cá nhân được quyền sản xuất, kinh doanh sản phẩm và chịu trách nhiệm hoàn toàn về an toàn của sản phẩm đó.
"Có thể thấy điều kiện để sản xuất kinh doanh sữa đưa ra thị trường hiện nay đã tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm đối với sản phẩm của họ. Tuy nhiên việc tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh cũng xuất hiện mặt trái là một số đơn vị không công bố chất lượng sản phẩm. Thậm chí sản xuất hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đưa ra thị trường, trong khi nhãn hàng có nhiều loại khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn trong công tác kiểm soát" - ông Bình phân tích.
Theo ông, hiện có nhiều mặt hàng thực phẩm, trong đó có sản phẩm sữa, được một số doanh nghiệp thuê đơn vị sản xuất, tự công bố sản phẩm và bán trên các gian hàng thương mại điện tử. Chính vì vậy việc hậu kiểm của các cơ quan chức năng gặp không ít khó khăn. "Bởi để kiểm tra được sữa giả, sữa kém chất lượng thì phải lấy được mẫu kiểm nghiệm và tốn kém chi phí kiểm định", luật sư Bình nhận định.
