Loay hoay mãi không biết kỳ thi tốt nghiệp PTTH sẽ như thế nào cho "vẹn đôi đường"?

[Thanh Hải Lucky]

Chúng ta đang sống trong một thời điểm mà kỳ thi tốt nghiệp THPT có tỉ lệ đỗ tốt nghiệp mỗi năm đều tiệm cận 100%, thậm chí nhiều tỉnh thành có tỉ lệ cao hơn cả Hà Nội, nơi vốn được xem là trung tâm giáo dục hàng đầu của cả nước. Loay hoay đổi mới bao năm, giờ nhiều người lại đề xuất bỏ luôn kỳ thi quốc gia, giao cho các Sở, hoặc cho các trường đại học tự tuyển sinh viên theo mục đích, nhu cầu của mình...

1. Thành tích cao có thực sự đồng nghĩa với chất lượng?
Khi nhìn vào các số liệu:

• Lai Châu đạt 99,76%, trong khi điểm trung bình các môn chỉ 5,63 – đứng 32/34 cả nước.
• Vĩnh Long: 99,58%
• Đồng Tháp: 99,34%
• Lào Cai: 99,10%
• Hà Nội: 99,73%
• Đà Nẵng: 98,41%
• Điện Biên dù thấp hơn vẫn ở mức 97,71%

Ta thấy một nghịch lý: tỉ lệ đỗ cao nhưng chất lượng điểm trung bình lại thấp. Điều này phản ánh rằng kết quả đỗ tốt nghiệp không còn là “phép thử” chính xác cho năng lực học sinh, mà chỉ còn là một bước thủ tục.

2. Có cần một kỳ thi quốc gia nữa không?
Rất nhiều ý kiến cho rằng, nếu gần như tất cả đều đỗ, thì việc tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT có còn cần thiết? Hay nên trao quyền này về cho địa phương, để giảm chi phí tổ chức, áp lực cho học sinh và xã hội?

Tuy nhiên, nếu làm như vậy, một câu hỏi lớn sẽ đặt ra:

Chúng ta sẽ đánh giá chất lượng giáo dục bằng cách nào?

Kỳ thi tốt nghiệp hiện tại dù chưa hoàn hảo vẫn là một công cụ để giám sát, chuẩn hóa đầu ra giáo dục ở cấp quốc gia. Nếu bỏ nó, hoặc “thả nổi” cho từng địa phương, nguy cơ mỗi nơi một chuẩn, chạy theo thành tích, làm đẹp báo cáo, sẽ càng trầm trọng hơn.
Cần nhìn nhận rõ ràng rằng tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học là hai việc hoàn toàn khác nhau. Tốt nghiệp chỉ là sự xác nhận học sinh đã hoàn thành chương trình phổ thông, trong khi tuyển sinh đại học là lựa chọn mang tính cá nhân, hướng đến ngành nghề và con đường học tập phù hợp. Vì vậy, tuyển sinh nên để các trường đại học tự chủ như hiện nay: xét tuyển linh hoạt qua nhiều phương thức như học bạ, đánh giá năng lực, thi riêng... Trong khi đó, kỳ thi tốt nghiệp THPT cần được tinh giản, trung thực và đáng tin cậy để đảm bảo sự công bằng và minh bạch, chứ không nên là công cụ chạy theo thành tích.

Khi nhìn thấy những con số tỉ lệ đỗ gần như tuyệt đối, học sinh và phụ huynh không nên chủ quan hay quá phấn khởi. Tốt nghiệp THPT ngày nay không còn là đích đến, mà chỉ là một chặng nhỏ trên hành trình dài. Điều quan trọng hơn cả là các em sẽ học ngành gì, có đủ năng lực và kỹ năng để theo đuổi hay không, và tương lai các em sẽ sống và làm việc như thế nào. Không ai thành công hay được tuyển dụng chỉ vì “đỗ tốt nghiệp với tỉ lệ 99,7% của tỉnh” điều các em cần, chính là giá trị thực chất bên trong chứ không phải những con số ngoài bảng điểm.
Nếu kỳ thi tốt nghiệp trở thành "cửa mở tự động", thì điều chúng ta cần quan tâm hơn bao giờ hết chính là: cánh cửa tương lai các em sẽ bước qua bằng gì?