Đoạn Video
Ảnh
david.tuongpham
Thành viên nổi tiếng
Bức ảnh Em bé Napalm, một trong những bức ảnh góp phần đẩy cao phong trào phản chiến ở Mỹ và thế giới, đòi Mỹ phải chấm dứt hoạt động chiến tranh ở Việt Nam.
Sau nhiều chục năm, bức ảnh này không còn được công nhận là của tác giả Nick Út, khi đó là phóng viên hãng tin Mỹ AP.
Vụ tranh cãi về bản quyền bức ảnh "Em bé Napalm" (tên chính thức: The Terror of War), được chụp ngày 8/6/1972 tại Trảng Bàng, Tây Ninh, xoay quanh việc xác định ai là tác giả thực sự của bức ảnh biểu tượng này. Đây là một trong những hình ảnh nổi tiếng nhất thế kỷ 20, ghi lại cảnh bé gái 9 tuổi Phan Thị Kim Phúc chạy trốn, khỏa thân, với vết bỏng nặng do bom napalm trong Chiến tranh Việt Nam. Bức ảnh đã giành giải Pulitzer 1973 và giải Ảnh Báo chí Thế giới (World Press Photo) cùng năm, được ghi nhận là tác phẩm của nhiếp ảnh gia Nick Út (Huỳnh Công Út), làm việc cho hãng thông tấn Associated Press (AP).
Tranh cãi nổ ra vào tháng 1/2025 sau khi bộ phim tài liệu The Stringer (đạo diễn Bảo Nguyễn) được công chiếu tại Liên hoan phim Sundance. Bộ phim đưa ra giả thuyết rằng bức ảnh không phải do Nick Út chụp, mà là do một nhiếp ảnh gia tự do người Việt tên Nguyễn Thành Nghệ, người từng cộng tác với AP. Ông Nghệ hiện nay đã ngoài 80, đang sinh sống tại California.
AP đã tiến hành điều tra nội bộ kéo dài 4 tháng, công bố báo cáo 96 trang vào ngày 6/5/2025, kết luận rằng "không có bằng chứng xác đáng" để thay đổi tác quyền từ Nick Út. Báo cáo cho biết: Phân tích hình ảnh, phỏng vấn 10 nhân chứng tại hiện trường, và kiểm tra các bức ảnh chụp ngày 8/6/1972 cho thấy "có khả năng" Nick Út là tác giả.
Ông Nguyễn Thành Nghệ là người duy nhất trong số 10 nhân chứng cho rằng Nick Út không chụp ảnh.
Tuy nhiên, AP thừa nhận không thể chứng minh dứt khoát vì thiếu phim âm bản gốc, công nghệ hạn chế, và một số nhân chứng đã qua đời. Họ cũng ghi nhận một số mâu thuẫn, như việc bức ảnh có thể được chụp bằng máy Pentax, không phải Leica như Nick Út từng nói.
AP giữ nguyên tác quyền cho Nick Út, nhưng báo cáo để ngỏ khả năng ông không phải là tác giả.
Còn dưới đây là tuyên bố của Giám đốc điều hành, World Press Photo công bố hôm qua, rằng đình chỉ quyền tác giả bức ảnh này với Nick Út:
Đầu năm nay, tôi đã chia sẻ những suy nghĩ của mình về các giá trị của World Press Photo và tranh cãi xung quanh bức ảnh mang tính biểu tượng The Terror of War, được trao giải World Press Photo của năm 1973 và cũng nhận được Giải thưởng Pulitzer. Bức ảnh- cho thấy một bé gái chạy trốn khỏi một cuộc tấn công bằng bom napalm trong Chiến tranh Việt Nam - đã có tác động toàn cầu ngay lập tức và lâu dài. Từ lâu, nó đã được cho là của Huỳnh Công “Nick” Út, một nhiếp ảnh gia trẻ người Việt Nam làm việc cho Associated Press (AP), người đã có một sự nghiệp đáng nể.
Trong bài viết trước đó, tôi đã nhấn mạnh rằng vai trò có ý nghĩa nhất của World Press Photo không phải là đóng vai trò là thẩm phán hay trọng tài cuối cùng, mà là tạo không gian cho những cuộc trò chuyện khó khăn và trung thực. Trong những trường hợp phức tạp, việc thừa nhận sự nghi ngờ, đặt các sự kiện vào bối cảnh lịch sử và hiểu các lớp tường thuật có thể quan trọng như việc khẳng định một sự thật chắc chắn. Triết lý này đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực báo ảnh và nhiếp ảnh tài liệu - và đó là lăng kính mà chúng tôi đã tiếp cận trường hợp này.
Khi một tổ chức được giao nhiệm vụ đánh giá hàng chục nghìn bức ảnh được gửi đến cuộc thi thường niên của chúng tôi từ khắp nơi trên thế giới, một quy trình đánh giá nghiêm ngặt, công bằng và minh bạch là điều cần thiết. Tại World Press Photo, các quy trình của chúng tôi được thiết kế chính xác với mục đích này - và chúng bao gồm các giao thức để đánh giá lại tác phẩm đã trao giải khi có bằng chứng mới hoặc các câu hỏi quan trọng phát sinh.
Với tinh thần này, và sau khi phát hành The Stringer, một bộ phim tài liệu của The VII Foundation được công chiếu lần đầu tại Liên hoan phim Sundance, chúng tôi đã tiến hành phân tích điều tra của riêng mình về tác giả của The Terror of War. Bộ phim, được hỗ trợ bởi phân tích hình ảnh từ nhóm nghiên cứu INDEX có trụ sở tại Paris, đặt ra nghi ngờ về việc quy kết tác giả theo truyền thống cho Nick Út và đưa ra bằng chứng thuyết phục rằng bức ảnh có thể được chụp bởi Nguyễn Thành Nghệ, một cộng tác viên người Việt của AP.
Phân tích của chúng tôi bao gồm một đánh giá toàn diện về cả những phát hiện của bộ phim tài liệu và cuộc điều tra nội bộ chuyên sâu của AP. Điều quan trọng là chúng tôi đã tiến hành đánh giá của mình một cách đồng nghiệp, minh bạch và với mục đích hiểu biết - không phải cáo buộc. Chúng tôi cũng đã chọn không tiết lộ kết luận của mình cho đến khi AP chia sẻ công khai kết quả điều tra của họ, để đảm bảo một quá trình công bằng và tôn trọng.
Khi rút gọn vào cốt lõi, điều đáng chú ý là sự hội tụ của cả ba cuộc điều tra - của World Press Photo, AP và các nhà làm phim - rằng vẫn còn nghi ngờ về tác giả của bức ảnh. Trong khi bức ảnh theo truyền thống được ghi nhận là của Nick Út, bằng chứng có sẵn chỉ ra khả năng lớn là Nguyễn Thành Nghệ đã chụp nó thay vào đó, nhưng cũng nêu ra khả năng Huỳnh Công Phúc có thể đã ở vị trí tốt hơn để chụp bức ảnh.
Sự khác biệt chính không nằm ở việc nhận ra sự nghi ngờ, mà nằm ở cách mỗi tổ chức lựa chọn hành động để ứng phó.
Phim tài liệu này cho rằng Nguyễn Thành Nghệ là tác giả. Associated Press đã kết luận rằng vì không có bằng chứng xác thực nào cho thấy Nick Út không chụp bức ảnh này nên việc ghi nhận tác giả là của anh ta là hợp lệ. Tuy nhiên, tại World Press Photo, chúng tôi đã đi theo một con đường khác. Được hướng dẫn bởi các thủ tục đánh giá của mình, chúng tôi kết luận rằng mức độ nghi ngờ là quá lớn để duy trì việc ghi nhận hiện tại. Đồng thời, do thiếu bằng chứng xác thực chỉ ra chắc chắn là của một nhiếp ảnh gia khác, chúng tôi cũng không thể chỉ định lại tác giả.
Vì vậy, chúng tôi đã thực hiện hai bước quan trọng:
1. Tạm dừng ghi nhận quyền tác giả
Chúng tôi đã chính thức đình chỉ việc ghi nhận The Terror of War là của Nick Út. Việc đình chỉ này sẽ vẫn được duy trì trừ khi có thêm bằng chứng xác nhận hoặc bác bỏ rõ ràng tác giả gốc.2. Văn bản được cập nhật
Bức ảnh hiện sẽ có ghi chú đã sửa đổi như sau:Một số người có thể hỏi: tại sao lại phải xem xét lại tác giả của một bức ảnh được chụp cách đây hơn 50 năm?
Câu trả lời nằm ở trách nhiệm của chúng tôi với tư cách là một tổ chức 70 năm tuổi với di sản thiết lập các tiêu chuẩn trong báo ảnh. Trong thời đại được định nghĩa bởi thông tin sai lệch, phân cực, thao túng phương tiện truyền thông và xói mòn lòng tin của công chúng, việc xem xét lại cách chúng ta tiếp cận quyền tác giả, bằng chứng và trách nhiệm đạo đức không chỉ có liên quan mà còn là điều cần thiết.
Đây có thể không phải là giải pháp hoàn hảo. Nhưng đây là giải pháp chu đáo và có nguyên tắc. Nó tôn trọng sự phức tạp của vấn đề, vẫn cởi mở với những diễn biến mới và quan trọng nhất là kêu gọi đối thoại mang tính phê phán. Chúng tôi hy vọng rằng cách tiếp cận này sẽ giúp thúc đẩy các cuộc trò chuyện có ý nghĩa về sự thật, quyền tác giả và tính toàn vẹn trong kể chuyện trực quan.
Joumana El Zein Khoury
Giám đốc điều hành, World Press Photo
Nguồn hình ảnh: Associated Press
