Thuốc HIV: Vũ khí bất ngờ ngăn ngừa Alzheimer?

[Nhật Ánh]

Một khám phá đáng kinh ngạc từ các nhà khoa học tại UVA Health cho thấy các loại thuốc điều trị HIV, gọi là chất ức chế men sao chép ngược nucleotide (NRTIs), có thể giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer đến 13% mỗi năm. Phát hiện này mở ra hy vọng mới trong cuộc chiến chống căn bệnh sa sút trí tuệ phổ biến nhất thế giới.

Giảm nguy cơ Alzheimer từ 6-13%​

Alzheimer là nguyên nhân chính gây sa sút trí tuệ, chiếm 60-80% các trường hợp tại Hoa Kỳ, thường xuất hiện ở người trên 65 tuổi. Để tìm hiểu tiềm năng của thuốc HIV, các nhà nghiên cứu đã phân tích hai bộ dữ liệu bảo hiểm y tế lớn của Hoa Kỳ. Kết quả cho thấy những người dùng NRTIs có nguy cơ mắc Alzheimer giảm 6% trong một bộ dữ liệu và 13% trong bộ còn lại mỗi năm.

Tiến sĩ Jayakrishna Ambati, Giám đốc Trung tâm Khoa học Tầm nhìn Tiên tiến UVA, chia sẻ:
“Chúng tôi đã xem xét dữ liệu của hàng chục triệu người và bất ngờ phát hiện rằng những ai dùng thuốc NRTIs để trị HIV có nguy cơ mắc Alzheimer giảm khoảng 10% mỗi năm. Đây là một bước ngoặt đầy triển vọng!”

Nghiên cứu mới về thuốc HIV và Alzheimer (Ảnh: Willie B. Thomas/Getty Images)​

Vì sao thuốc HIV liên quan đến Alzheimer?​

NRTIs vốn được dùng để ngăn HIV sinh sôi trong cơ thể, nhưng nhóm của Tiến sĩ Ambati phát hiện chúng còn có khả năng “tắt” inflammasome – một nhóm protein trong hệ miễn dịch góp phần gây bệnh Alzheimer. Khám phá này khiến họ tự hỏi: Liệu những người dùng NRTIs, vốn cũng điều trị viêm gan B, có ít nguy cơ mắc Alzheimer hơn?

Để trả lời, nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu y tế từ hai nguồn lớn:

- 24 năm hồ sơ từ Cơ quan Y tế Cựu chiến binh Hoa Kỳ (chủ yếu là nam giới).
- 14 năm từ cơ sở dữ liệu MarketScan, bao gồm nhiều đối tượng đa dạng hơn.

Họ tập trung vào hơn 270.000 bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên, đang điều trị HIV hoặc viêm gan B và chưa từng mắc Alzheimer. Sau khi xem xét các yếu tố như bệnh lý nền, kết quả rõ ràng: Những người dùng NRTIs có nguy cơ Alzheimer thấp hơn đáng kể.

Cần thử nghiệm thêm để xác nhận​

Điều thú vị là hiệu quả giảm nguy cơ Alzheimer chỉ thấy ở những người dùng NRTIs, không xuất hiện ở người dùng các loại thuốc HIV khác. Vì thế, các nhà khoa học kêu gọi thử nghiệm lâm sàng để kiểm chứng xem NRTIs có thể trở thành “vũ khí” ngăn ngừa Alzheimer hay không.

Hiện tại, khoảng 7 triệu người Mỹ đang sống chung với Alzheimer, và con số này có thể tăng lên 13 triệu vào năm 2050. Chi phí chăm sóc bệnh nhân Alzheimer cũng dự kiến tăng từ 384 tỷ USD hiện nay lên gần 1 nghìn tỷ USD trong tương lai, theo Hiệp hội Alzheimer.

Tiến sĩ Ambati nhấn mạnh:
“Mỗi năm, 10 triệu người trên thế giới mắc Alzheimer. Nếu giảm được 10% nguy cơ, chúng ta có thể thay đổi cuộc chơi trong việc giảm gánh nặng của căn bệnh này.”

Ông cũng tiết lộ nhóm nghiên cứu đã phát triển một phiên bản cải tiến của NRTIs, gọi là K9, giữ hiệu quả chống viêm nhưng không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. K9 đang được thử nghiệm cho bệnh về mắt và dự kiến sẽ sớm thử nghiệm cho Alzheimer.

Thuốc HIV ngăn Alzheimer thế nào?​

Tiến sĩ James Giordano, Giáo sư tại Đại học Georgetown (không tham gia nghiên cứu), cho biết đây là một nghiên cứu đáng chú ý. Ông giải thích:

“NRTIs không chỉ trị HIV mà còn ức chế inflammasome - nhóm protein gây viêm trong cơ thể và não. Viêm này có thể kích thích sản xuất protein tau và amyloid, hai thủ phạm chính gây bệnh Alzheimer.”

Inflammasome xuất hiện khi cơ thể đối mặt với các vấn đề như nhiễm trùng, chấn thương, hoặc stress. Chúng làm rối loạn chức năng tế bào, tạo ra mảng bám và đám rối thần kinh, dẫn đến chết tế bào - yếu tố cốt lõi của Alzheimer.

Hướng đi mới cho tương lai​

Tiến sĩ Giordano nhận định:
“Nghiên cứu này củng cố ý tưởng rằng viêm do inflammasome đóng vai trò lớn trong Alzheimer. Nó mở ra cơ hội phát triển các loại thuốc tương tự NRTIs để ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh.”

Với những phát hiện này, hy vọng đang được thắp lên cho hàng triệu người trên thế giới. Liệu thuốc HIV có thể trở thành chìa khóa ngăn ngừa Alzheimer? Các thử nghiệm lâm sàng sắp tới sẽ trả lời câu hỏi đó.

Nguồn tin: medicalnewstoday.com.