Vì sao EVN lỗ đến 44.792 tỷ đồng? khoản lỗ này giải quyết thế nào nếu không tính vào giá bán điện?

[Cao Tùng]

Các báo đưa tin EVN bị lỗ đến hơn 44 nghìn tỷ đồng và đang xin được đưa vào giá thành bán lẻ điện để giải quyết khoản lỗ này. Câu hỏi đặt ra là vì sao EVN lại lỗ nhiều thế và nếu không tính vào giá bán điện liệu có phương án nào không?

Theo báo cáo của EVN, do ảnh hưởng tình hình địa chính trị, chi phí mua điện tăng cao trong giai đoạn 2022-2023 khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, lỗ lũy kế khoảng 50.029 tỷ đồng. Đến hết năm 2024, lỗ lũy kế của công ty mẹ EVN vẫn còn khoảng 44.792 tỷ đồng, làm giảm vốn đầu tư Nhà nước và không bảo toàn vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.

EVN kiến nghị Bộ trưởng Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép tính toán khoản lỗ lũy kế này là một khoản chi phí được phép tính vào giá bán lẻ điện bình quân.

Ngoài ra, các chi phí khác chưa được tính đầy đủ vào giá điện cũng được đề xuất phân bổ, gồm chi phí phục vụ trực tiếp cho sản xuất, cung ứng điện được xác định theo báo cáo tài chính kiểm toán hằng năm từ 2022 trở đi. EVN đề xuất phương án phân bổ, báo cáo Bộ Công Thương xem xét, cần thiết sẽ lấy ý kiến Bộ Tài chính.

Bên cạnh đó, còn có chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa được phân bổ và chênh lệch tỷ giá chưa thanh toán cho các nhà máy điện theo hợp đồng mua bán điện.

Việc sửa đổi, bổ sung nội dung trên phù hợp với điểm a, điểm c khoản 2 Điều 32 Luật Điện lực: “Giá bán lẻ điện được phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ với lợi nhuận hợp lý để bảo toàn, phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và cấp độ thị trường điện cạnh tranh”, Tờ trình nêu rõ.

Rõ ràng EVN lỗ vì chi phí mua điện tăng đột biến mà giá bán điện chưa kịp điều chỉnh. Hiện họ muốn đưa phần lỗ và các chi phí chưa tính đủ vào giá điện bán lẻ trong tương lai. Tất nhiên người tiêu dùng không muốn điều này bởi như thế nghĩa là giá điện sẽ tăng lên.

Vậy thì có cách nào khác để giải quyết khoản lỗ khủng này không? Tất nhiên là sẽ không dễ dàng gì, nhưng chúng ta hãy cùng xem:

- EVN có thể phải thắt chặt chi phí quản lý, tối ưu vận hành, thoái vốn khỏi những khoản đầu tư ngoài ngành hoặc không hiệu quả. Nhưng thực tế, với quy mô khoản lỗ, tiết giảm nội bộ chỉ mang tính tượng trưng, khó bù đắp được nhiều.

- Vì EVN là doanh nghiệp Nhà nước, Nhà nước có thể cấp bù hoặc tăng vốn điều lệ. Điều này đồng nghĩa là dùng ngân sách để “vá” khoản lỗ, nên bản chất cũng không khác gì đưa vào giá bán lẻ.

- Tăng vốn thông qua vay nợ hoặc phát hành trái phiếu: EVN có thể vay thêm để duy trì hoạt động và “che” lỗ tạm thời, nhưng nợ tăng thì gánh nặng tài chính càng lớn, và rốt cuộc vẫn phải được xử lý bằng giá điện hoặc ngân sách.

Cuối cùng: EVN có thể giữ lại khoản lỗ trên sổ sách và hạch toán dần qua nhiều năm, khi tình hình tài chính cải thiện thì bù dần bằng lợi nhuận mới. Cách này kéo dài thời gian, làm EVN khó đầu tư mới, nhưng không gây sốc ngay cho giá điện.

Nói cách khác, nếu không đưa khoản lỗ vào giá điện, thì giải pháp chính còn lại là hoặc Nhà nước gánh (bằng ngân sách), hoặc EVN tự gánh (cắt giảm, tái cơ cấu, vay thêm, chấp nhận tồn tại lỗ lũy kế dài hạn). Nhưng cả hai hướng đều khó bền vững, nên EVN mới kiến nghị cho phân bổ vào giá điện - tức là cuối cùng người tiêu dùng sẽ chia sẻ một phần.

Xét cho cùng, nguyên nhân lỗ chính của EVN cũng là do đầu và tăng mà không tăng giá điện, nên để giảm lỗ phải tăng giá xem ra cũng là điều bất khả kháng. Bạn nghĩ sao?