Đoạn Video
Ảnh
Cú sụp đổ của một tỉ phú Bitcoin
- Thread starter Home Content
- Ngày gửi
Cuộc đời Arthur Hayes dễ khiến người ta liên tưởng đến số phận những thần đồng tài chính chống lại hệ thống ngân hàng lớn vốn chỉ xuất hiện trên điện ảnh.
Arthur Hayes là đồng sáng lập của BitMEX - sàn giao dịch điện tử từng giao dịch hàng nghìn tỷ USD. Ngày 24/2/2022, Hayes cùng những đồng sáng lập BitMEX gồm Benjamin Delo, Samuel Reed, Gregory Dwyer bị tuyên án vi phạm Đạo luật Bảo mật Ngân hàng (BSA). Hayes hiện bị kết án hai năm quản chế cùng sáu tháng tù treo tại nhà.
Nhưng với những người theo dõi sự việc của ông, họ tự hỏi liệu Arthur và cộng sự thực sự là kẻ phản diện, hay là nạn nhân của hệ thống tư pháp hai tầng thiên vị các ngân hàng lớn hơn những "kẻ ngoại lai"?
Arthur Hayes sống cuộc đời hào nhoáng. Chỉ phút trước còn đang trượt tuyết ở Hokkaido, phút sau anh đã chơi bóng quần tại trung tâm Hong Kong. Trong suốt thời gian đó, Arthur không bao giờ rời mắt khỏi sàn giao dịch tiền tệ chính mình tạo dựng từ hai bàn tay trắng, với tổng khối lượng giao dịch vượt mốc 3 nghìn tỷ USD.
Sở hữu vẻ đẹp trai tựa minh tinh và khối tài sản đáng kinh ngạc, từ nhân viên ngân hàng người Mỹ gốc Phi, Arthur trở thành người tiên phong trong mảng công nghệ tài chính đương đại.
Tuy nhiên, với Cục dự trữ liên bang Mỹ, Arthur là gã tội phạm với cáo buộc "lách luật bằng hoạt động trong góc tối của thị trường tài chính''.
Arthur Hayes - nhân vật chính trong cuộc đối đầu giữa tiền thuật toán và tiền truyền thống, còn là chuyện về những thần đồng tài chính chống lại hệ thống ngân hàng lớn và những nhà chức trách Mỹ cố gắng áp đặt điều lệ lỗi thời trong thế kỷ đầy biến động này.
Theo hồ sơ khởi tố, Hayes và cộng sự không thực hiện các thủ tục chống rửa tiền cần thiết. Tuy nhiên, giới quan sát lại cho rằng Hayes bị đưa vào tầm ngắm do đã tạo ra sản phẩm quá khéo léo, khi trở nên phổ biến rộng rãi có khả năng ảnh hưởng tới lợi ích của những "ông lớn".
Hayes xuất thân trong gia đình trung lưu. Anh luôn được mẹ hết mình ủng hộ trong mọi chuyện. "Nó làm gì cũng thành công, từ học hành đến chơi thể thao hay kết bạn", bà Barbara, mẹ anh nhận xét.
Sau khi tốt nghiệp trường kinh doanh Wharton, ông chuyển đến làm giao dịch viên cho Deutsche Bank và Citibank tại Hong Kong, đến khi nghỉ việc vào tháng 5/2013.
"Nghề này khiến tôi nhận ra ai rồi cũng phải chết", Hayes chia sẻ trong một lần phỏng vấn tại Marina Bay Sands, Singapore. "Tôi chưa kết hôn, cũng không có con hay nghĩa vụ nào phải làm. Tôi từng làm tại ngân hàng đầu tư nên không muốn bỏ qua bất kỳ cơ hội nào. Tôi muốn tạo dựng nên thứ gì đó", anh nói.
Hayes quyết định kết hợp sở trường của mình: thiết kế các công cụ tài chính kiểu mới với niềm đam mê tiền điện tử, cụ thể là Bitcoin.
Cơn sốt tiền mã hóa ban đầu thu hút ba loại người: người biết nhìn xa trông rộng với bảng lý lịch mạ vàng, những kẻ ma mãnh lừa đảo và những người ăn bám. Hayes tìm cách làm ăn với loại người đầu tiên.
"Tôi mua đồng Bitcoin đầu tiên từ Arthur vào năm 2013", Jehan Chu hồi tưởng. Từ hứng thú với tiền điện tử, Jehan đã thành lập một cộng đồng yêu thích loại tiền mới này rồi biến đam mê thành sự nghiệp.
Đến năm 2016, ông thành lập công ty đầu tư mạo hiểm tiền điện tử và đã đầu tư vào 150 công ty. Trong lúc phát triển sự nghiệp, Jehan chứng kiến Arthur từ một nhà giao dịch nghiệp dư trở thành gã khổng lồ trong ngành.
Khi mới bắt đầu, Arthur kiếm tiền bằng cách mua Bitcoin ở thị trường rồi bán lại với giá cao hơn. Hoạt động kinh doanh của ông diễn ra đều đặn cho đến khi số tiền gửi tại sàn giao dịch Bitcoin Mt. Gox gặp trục trặc.
Đầu năm 2014, Mt. Gox công bố bị tin tặc đánh cắp gần 500 triệu USD. Không như khoảng 24.000 nhà đầu tư chịu thiệt hại khác, Arthur tìm cách lấy lại được tiền. Tuy nhiên, ông đã rút ra một bài học quan trọng sau lần đó: các sàn giao dịch là điểm yếu duy nhất trong hệ sinh thái Bitcoin. Mt. Gox chỉ là một trong hàng tá sàn giao dịch bị tin tặc lấy cắp hàng tỷ USD.
Sau vụ việc đó, Hayes quyết định chuyển tiền đi nơi khác. Khi nghe tin Bitcoin tại Trung Quốc được giao dịch với giá khá cao, ông mua hàng loạt Bitcoin, chuyển sang sàn giao dịch tại đây rồi đổi ra nhân dân tệ.
Trong nhiều ngày, Arthur đi từ Hồng Kông sang Thâm Quyến bằng xe bus, ăn trưa với bạn rồi đi qua biên giới với một balo tiền đầy. Tuy nhiên, việc vận chuyển tiền mặt qua biên giới như thế quá nguy hiểm. Arthur nảy sinh sáng kiến: tại sao không tạo ra một sàn giao dịch trực tuyến và mọi người có thể kiếm lời từ Bitcoin bằng cách dùng các công cụ phái sinh?
Phái sinh (derivative) là một dạng hợp đồng dựa trên giá trị của các tài sản cơ sở khác nhau, trong trường hợp này là Bitcoin. Ý tưởng này đòi hỏi nhiều thứ, từ kỹ thuật tạo dựng đến cách thuyết phục cộng đồng tiền điện tử rằng sàn giao dịch này không còn vấn đề bảo mật và kế toán như những sàn giao dịch trước.
Tháng 1/2014, Arthur Hayes và Ben Delo gặp nhau. Đa số bạn bè tại Oxford cho rằng tương lai của Ben Delo chỉ có hai hướng, thành triệu phú hoặc vào tù. Sau khi tốt nghiệp, Ben từng làm tại IBM và cho hai quỹ đầu cơ trước khi chuyển đến Hồng Kông gia nhập JP Morgan.
Sau khi cùng nhau vạch ra những điều cần thiết để biến suy nghĩ của Hayes thành hiện thực, Delo chỉ ra rằng họ cần thêm một lập trình viên. Hayes biết duy nhất một người như thế.
Hayes gặp Sam Reed sau bài phát biểu của anh chàng này, cảnh báo thính giả không nên làm cho những công ty startup vì họ hay lợi dụng và đối xử khắc nghiệt với lập trình viên. Sau khi nghe Hayes trình bày ý tưởng về sàn giao dịch phái sinh Bitcoin, Reed không quan tâm đến lời khuyên chính bản thân đưa ra và lập tức đồng ý hợp tác.
Reed trẻ hơn Hayes và Delo nhưng lại là người tìm hiểu tiền điện tử trước cả. Vào năm 2009 khi Bitcoin gần như vô giá trị, Reed đào được khoảng 100 Bitcoin nhưng vô tình xóa mật mã truy cập trong lúc định dạng lại ổ cứng.
"Trong cơn sốt tìm vàng, bạn không muốn đào vàng, bạn muốn bán cái xẻng", Reed phát biểu trong một hội nghị về kinh doanh tiền điện tử.
Bộ ba Hayes, Delo và Reed thành lập sàn giao dịch Bitcoin Mercantile (BitMEX). Arthur Hayes là tổng giám đốc, Ben Delo giữ cương vị giám đốc điều hành còn Sam Reed ở vị trí giám đốc công nghệ.
Ban đầu, BitMEX được vận hành với ba chàng trai ngày ngày làm việc tại Starbuck bằng laptop. Đêm đến, họ trở về căn hộ của Hayes tại Hồng Kông với những lon bia mua ở 7-Eleven.
BitMEX được định nghĩa là "nền tảng giao dịch ngang hàng cung cấp các hợp đồng đòn bẩy được mua và bán bằng Bitcoin". Điểm hấp dẫn của BitMEX là cho người dùng cơ hội giao dịch đòn bẩy lên đến 100 lần. Điều này có nghĩa, khách hàng có thể đặt cược lớn với số tài sản thế chấp rất nhỏ.
"Giao dịch không đòn bẩy giống như lái Lamborghini với vận tốc thấp. Bạn biết như vậy an toàn hơn, nhưng đó không phải lý do mua xe", Hayes viết trong blog của BitMEX.
Một năm sau khi thành lập, hoạt động kinh doanh của BitMEX khá bết bát. "Có những ngày chúng tôi không có giao dịch nào", Hayes nhớ lại. Phí giao dịch trên nền tảng còn không đủ để vận hành máy chủ.
Tuy nhiên, khi công ty cho phép khách hàng giao dịch với mức đòn bẩy 100 lần, gấp 5 lần so với các đối thủ khác, mọi chuyện đã thay đổi. Biến động chính trị do Brexit và cuộc bầu cử của Donald Trump khiến giao dịch tiền điện tử tăng mạnh. Đến năm 2017, BitMEX phải tuyển thêm 30 nhân viên và chuyển sang văn phòng mới để xử lý khối lượng giao dịch khổng lồ.
Năm 2018, BitMEX trở thành một sàn giao dịch lớn với hàng tỷ USD giao dịch mỗi ngày. Theo Hayes, BitMEX là một trong những "sàn giao dịch có tính thanh khoản cao nhất trên thế giới, bất kể loại tài sản nào". Trong 4 năm ngắn ngủi, từ một "sòng bạc" nhỏ, BitMEX đã trở thành "nhà cái".
BitMEX ra đời đúng thời điểm nhưng cũng đầy nguy hiểm. Dưới con mắt của giới chức trách Mỹ, ban đầu Bitcoin chỉ là đồng tiền được kẻ xấu yêu thích, giờ đây đã trở thành tài sản đầu tư, do nhiều tổ chức mua Bitcoin để tránh lạm phát và bị thu hút bởi hứa hẹn đem lại lợi nhuận vượt trội. Hayes, Delo và Reed đã bị đưa vào tầm ngắm sau khi trở nên giàu có.
Cả ba đều là kẻ ngoại lai trong cuộc chơi của những ông lớn. Dịch vụ của họ với tốc độ giao dịch và đòn bẩy cao gần giống những công cụ tài chính phạm pháp khiến BitMEX bị chính phủ để mắt tới. Lợi thế của BitMEX khiến nó gặp rủi ro.
"Những công cụ như thế phát triển rất nhanh. 10 năm trước, loại hình này vẫn chưa xuất hiện. Và quy định luôn đi sau sự đổi mới", J. Christopher Giancarlo, nguyên chủ tịch Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) dưới thời Trump đánh giá.
Trong nhiều năm, Giancarlo đã yêu cầu Quốc hội ban hành quy định toàn diện để bao trùm cả lĩnh vực tiền điện tử. Tuy nhiên, các nhà lập pháp lại dựa vào luật từ những năm 1930 - Đạo luật Giao dịch Chứng khoán và Đạo luật Trao đổi Hàng hóa. Tuy được sửa đổi sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 nhưng các quy tắc trong bộ luật vẫn lỗi thời.
Hayes từng tuyên bố BitMEX có nhiều phương pháp như chặn IP từ Mỹ nhằm ngăn khách hàng và cơ quan có thẩm quyền tại nước này tiếp cận.
Tuy nhiên các quan chức Mỹ khẳng định điều ngược lại. Theo họ, hàng nghìn người đã dùng VPN để ngụy trang. Và dù Hayes từng làm tại ngân hàng đầu tư, thế giới thương mại tự do của tiền điện tử đã khiến ông bỏ qua các yêu cầu của chính phủ về quy trình chống rửa tiền và xác minh danh tính khách hàng.
"Arthur là một biểu tượng. Ông không ngại là trung tâm của sự chú ý và lịch sử thường không tử tế với những người như vậy", Meltem Demirors, giám đốc chiến lược của công ty đầu tư tài sản kỹ thuật số CoinShares đánh giá.
Theo Demirors, Arthur - với bản tính bất cần, không quan tâm đến việc lấy lòng những nhà đầu tư lớn và có máu mặt. Điều đó khiến Arthur gặp bất lợi.
Đến mùa hè năm 2019, lượng tiền trao đổi qua BitMEX lớn đến mức kinh ngạc. Vào ngày 27/6, công ty thông báo họ đã thiết lập kỷ lục mới với lượng giao dịch 16 tỷ USD trong ngày. "Một nghìn tỷ USD được giao dịch trong một năm, các số liệu thống kê không nói dối. BitMEX không đùa được đâu. Hẹn gặp anh vào thứ tư, @Nouriel", Hayes đăng lên Twitter hai ngày sau đó.
Người được nhắc đến trong bài viết là Nouriel Roubini, giáo sư kinh tế đáng kính và là nhà phê bình gay gắt nhất của BitMEX. Roubini từng làm trong Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống Clinton và phục vụ tại Bộ Ngân khố, Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới. Nói cách khác, Hayes và Roubini nằm ở phía đối lập nhau.
Tại hội nghị thượng đỉnh blockchain châu Á ngày 15/7/2019 ở Đài Bắc, hai người đã trực tiếp đối đầu nhau. "Bên cạnh tôi là một quý ông làm việc với các con bạc và bọn bán lẻ gian dối, những nhà đầu tư thiếu uy tín", vị giáo sư mở đầu gay gắt.
"Có hàng loạt bài viết chia sẻ về BitMEX rekt (rekt là từ lóng cho việc thua lỗ, thất bại trong giao dịch tiền điện tử). Nhiều người đã vướng vào nợ nần và phá sản do những người như anh ta", Roubini nhấn mạnh. Vị giáo sư cũng cáo buộc công ty của Hayes làm trái quy định và người tham gia BitMEX đều bị rekt, trừ Hayes và cộng sự - họ đã thu lợi nhuận từ những người phá sản.
Dẫu vậy, nhiều người tin rằng Hayes giống Mark Zuckerberg của Facebook, đã tạo ra một nền tảng có ảnh hưởng lớn, an toàn và mang lại lợi nhuận cao. Giống Mark, Hayes cũng có sự kiêu ngạo, xem thường quyền lực và một thái độ cứng đầu dễ gây bất lợi cho bản thân.
Trả lời về việc đặt BitMEX tại Seychelles, một quốc gia châu Phi không có nhiều quy định thay vì ở các nước phương Tây, Hayes cho biết tại phương Tây, anh phải tốn nhiều tiền hơn để hối lộ nhà chức trách. Và Hayes đã trả bao nhiêu để hối lộ chính quyền Seychelles? "Một quả dừa", ông nói.
Vài tuần sau, giáo sư Roubini đăng một bài bình luận gay gắt với tiêu đề "Vụ trộm tiền điện tử vĩ đại". Ông cảnh báo những sàn giao dịch nước ngoài hoạt động bất hợp pháp một cách có hệ thống. Vị giáo sư cáo buộc BitMEX không thực hiện đúng quy định, như giao dịch nội gián và phân nửa lợi nhuận của họ thu được từ các khoản thanh lý của khách hàng. Ông cho rằng có khả năng cao BitMEX kiếm lời từ việc lợi dụng người dùng, cũng như là nơi diễn ra hoạt động rửa tiền với quy mô lớn.
"Những người trong BitMEX tiết lộ sàn giao dịch này được những tên khủng bố và tội phạm từ Nga, Iran và nhiều nơi khác dùng để rửa tiền hàng ngày với quy mô lớn. Họ không ngăn chặn vì lợi nhuận quá cao", Robini viết. Ông kết luận với lời chỉ trích nhà chức trách, cho rằng họ đã "ngủ quên khi chứng ung thư tiền điện tử đang di căn".
6 giờ sáng ngày 1/10/2020, các đặc vụ FBI kéo đến khu nhà ngoại ô của Sam Reed, bắt giữ người đồng sáng lập BitMEX. Vài giờ sau, Hayes, Delo, Reed cùng với nhân viên đầu tiên của họ Gregory Dwyer chính thức bị khởi tố hình sự.
Họ bị buộc tội vi phạm Đạo luật Bảo mật Ngân hàng "do cố tình không thiết lập, thực hiện và duy trì biện pháp chống rửa tiền theo quy định". Mỗi tội danh có hình phạt tối đa là 5 năm sau song sắt. Reed, bị cáo duy nhất sống tại Mỹ thời điểm đó, được trả tự do sau khi trả khoản phí 5 triệu USD và đồng ý giao nộp hộ chiếu.
Một năm sau bài viết của giáo sư Roubini, không chỉ bộ tư pháp mà cả CFTC cũng đâm đơn kiện dân sự BitMEX cùng những người sáng lập với lý do điều hành một nền tảng giao dịch chưa đăng ký và không thực hiện quy trình chống rửa tiền.
Vụ án được khởi tố hình sự khiến nhiều người trong giới bất ngờ. Laurel Loomis Rimon, chuyên gia về tội phạm tài chính và tư vấn viên các công ty tiền điện tử, blockchain cho rằng từ trước đến nay không có vụ án hình sự nào với tội không thực hiện đầy đủ quy trình chống rửa tiền, nhất là khởi tố cụ thể một cá nhân.
"Trong các vụ hình sự khác, bạn sẽ thấy bằng chứng phạm tội rõ ràng, dù là gian lận, trộm thẻ tín dụng hay tài trợ cho hoạt động khủng bố. Tuy nhiên, không có bằng chứng cụ thể trong bản cáo trạng này", Rimon đánh giá.
Ngược lại, trong vụ truy tố nền tảng giao dịch điện tử BTC-e vào năm 2017, Bộ tư pháp đã đưa ra bản cáo trạng rõ ràng với 21 tội danh, từ đánh cắp danh tính người dùng đến giúp tổ chức tội phạm rửa tiền.
Đối với việc CFTC khởi kiện dân sự, một nguồn tin cho rằng BitMEX bị chú ý do không biết cách "luồn lách". Trên thực tế, sàn giao dịch chưa đăng ký như BitMEX vẫn được cung cấp giao dịch đòn bẩy cho nhà đầu tư Mỹ nhưng phải hoàn thành trong 28 ngày. Tuy nhiên, vài dịch vụ của BitMEX như hợp đồng vĩnh viễn không bao giờ hết hạn. Tóm lại, ba người thành lập BitMEX, với sự hiểu biết về pháp lý của họ, đã vi phạm một đạo luật có từ năm 1936.
Cựu chủ tịch CFTC Giancarlo cho biết quốc hội Mỹ có cái nhìn cởi mở với Bitcoin chứ không xem thường hay bác bỏ đồng tiền mới. Theo ông, việc BitMEX không tôn trọng thẩm quyền các cơ quan như CFTC đã dẫn đến quyết định khởi tố.
Các quan chức đã chọc giận nhiều người trong cộng đồng tiền điện tử khi cáo buộc các nhà sáng lập BitMEX với tội danh nghiêm trọng. Vài người cảm thấy thị trường đã bị lũng đoạn. Jehan Chu cho rằng giới chức trách có tiêu chuẩn kép trong sự việc này.
Chu không sai. Ngân hàng HSBC chỉ cần trả 1,92 tỷ USD tiền phạt sau khi thừa nhận đã rửa gần 1 tỷ USD cho băng đảng tội phạm Sinaloa và các khách hàng bị cấm tại Cuba, Iran, Libya, Sudan và Myanmar.
Không chỉ HSBC, nhiều ngân hàng khác như Barclays, BNP Paribas, Credit Suisse, Deutsche Bank, ING,... chỉ cần trả tiền phạt khi bị buộc tội rửa tiền, phạm luật và gian lận thuế. Trong thế giới tài chính, việc xử phạt người đứng đầu các tổ chức khá hiếm. Tuy nhiên, không có bản án hoặc tiền phạt nào nặng nề như bản cáo trạng Arthur Hayes.
Theo lời Rimon, trong các bản truy tố tội vi phạm quy định chống rửa tiền trong 10 năm qua, hiếm có cá nhân nào bị chỉ đích danh, khiến cho vụ kiện BitMEX khá bất thường. Rimon cho rằng chính quyền đã chọn công ty nổi bật nhất trong cộng đồng tiền điện tử để gửi đi thông điệp rằng ngành công nghiệp này vẫn phụ thuộc quyền quản lý của họ.
Nguồn: Thương hiệu & Pháp luật
Credit: Designer: Sện Sện
Arthur Hayes là đồng sáng lập của BitMEX - sàn giao dịch điện tử từng giao dịch hàng nghìn tỷ USD. Ngày 24/2/2022, Hayes cùng những đồng sáng lập BitMEX gồm Benjamin Delo, Samuel Reed, Gregory Dwyer bị tuyên án vi phạm Đạo luật Bảo mật Ngân hàng (BSA). Hayes hiện bị kết án hai năm quản chế cùng sáu tháng tù treo tại nhà.
Nhưng với những người theo dõi sự việc của ông, họ tự hỏi liệu Arthur và cộng sự thực sự là kẻ phản diện, hay là nạn nhân của hệ thống tư pháp hai tầng thiên vị các ngân hàng lớn hơn những "kẻ ngoại lai"?
Arthur Hayes sống cuộc đời hào nhoáng. Chỉ phút trước còn đang trượt tuyết ở Hokkaido, phút sau anh đã chơi bóng quần tại trung tâm Hong Kong. Trong suốt thời gian đó, Arthur không bao giờ rời mắt khỏi sàn giao dịch tiền tệ chính mình tạo dựng từ hai bàn tay trắng, với tổng khối lượng giao dịch vượt mốc 3 nghìn tỷ USD.
Sở hữu vẻ đẹp trai tựa minh tinh và khối tài sản đáng kinh ngạc, từ nhân viên ngân hàng người Mỹ gốc Phi, Arthur trở thành người tiên phong trong mảng công nghệ tài chính đương đại.
Tuy nhiên, với Cục dự trữ liên bang Mỹ, Arthur là gã tội phạm với cáo buộc "lách luật bằng hoạt động trong góc tối của thị trường tài chính''.
Arthur Hayes - nhân vật chính trong cuộc đối đầu giữa tiền thuật toán và tiền truyền thống, còn là chuyện về những thần đồng tài chính chống lại hệ thống ngân hàng lớn và những nhà chức trách Mỹ cố gắng áp đặt điều lệ lỗi thời trong thế kỷ đầy biến động này.
Theo hồ sơ khởi tố, Hayes và cộng sự không thực hiện các thủ tục chống rửa tiền cần thiết. Tuy nhiên, giới quan sát lại cho rằng Hayes bị đưa vào tầm ngắm do đã tạo ra sản phẩm quá khéo léo, khi trở nên phổ biến rộng rãi có khả năng ảnh hưởng tới lợi ích của những "ông lớn".
Hayes xuất thân trong gia đình trung lưu. Anh luôn được mẹ hết mình ủng hộ trong mọi chuyện. "Nó làm gì cũng thành công, từ học hành đến chơi thể thao hay kết bạn", bà Barbara, mẹ anh nhận xét.
Sau khi tốt nghiệp trường kinh doanh Wharton, ông chuyển đến làm giao dịch viên cho Deutsche Bank và Citibank tại Hong Kong, đến khi nghỉ việc vào tháng 5/2013.
"Nghề này khiến tôi nhận ra ai rồi cũng phải chết", Hayes chia sẻ trong một lần phỏng vấn tại Marina Bay Sands, Singapore. "Tôi chưa kết hôn, cũng không có con hay nghĩa vụ nào phải làm. Tôi từng làm tại ngân hàng đầu tư nên không muốn bỏ qua bất kỳ cơ hội nào. Tôi muốn tạo dựng nên thứ gì đó", anh nói.
Hayes quyết định kết hợp sở trường của mình: thiết kế các công cụ tài chính kiểu mới với niềm đam mê tiền điện tử, cụ thể là Bitcoin.
Cơn sốt tiền mã hóa ban đầu thu hút ba loại người: người biết nhìn xa trông rộng với bảng lý lịch mạ vàng, những kẻ ma mãnh lừa đảo và những người ăn bám. Hayes tìm cách làm ăn với loại người đầu tiên.
"Tôi mua đồng Bitcoin đầu tiên từ Arthur vào năm 2013", Jehan Chu hồi tưởng. Từ hứng thú với tiền điện tử, Jehan đã thành lập một cộng đồng yêu thích loại tiền mới này rồi biến đam mê thành sự nghiệp.
Đến năm 2016, ông thành lập công ty đầu tư mạo hiểm tiền điện tử và đã đầu tư vào 150 công ty. Trong lúc phát triển sự nghiệp, Jehan chứng kiến Arthur từ một nhà giao dịch nghiệp dư trở thành gã khổng lồ trong ngành.
Khi mới bắt đầu, Arthur kiếm tiền bằng cách mua Bitcoin ở thị trường rồi bán lại với giá cao hơn. Hoạt động kinh doanh của ông diễn ra đều đặn cho đến khi số tiền gửi tại sàn giao dịch Bitcoin Mt. Gox gặp trục trặc.
Đầu năm 2014, Mt. Gox công bố bị tin tặc đánh cắp gần 500 triệu USD. Không như khoảng 24.000 nhà đầu tư chịu thiệt hại khác, Arthur tìm cách lấy lại được tiền. Tuy nhiên, ông đã rút ra một bài học quan trọng sau lần đó: các sàn giao dịch là điểm yếu duy nhất trong hệ sinh thái Bitcoin. Mt. Gox chỉ là một trong hàng tá sàn giao dịch bị tin tặc lấy cắp hàng tỷ USD.
Sau vụ việc đó, Hayes quyết định chuyển tiền đi nơi khác. Khi nghe tin Bitcoin tại Trung Quốc được giao dịch với giá khá cao, ông mua hàng loạt Bitcoin, chuyển sang sàn giao dịch tại đây rồi đổi ra nhân dân tệ.
Trong nhiều ngày, Arthur đi từ Hồng Kông sang Thâm Quyến bằng xe bus, ăn trưa với bạn rồi đi qua biên giới với một balo tiền đầy. Tuy nhiên, việc vận chuyển tiền mặt qua biên giới như thế quá nguy hiểm. Arthur nảy sinh sáng kiến: tại sao không tạo ra một sàn giao dịch trực tuyến và mọi người có thể kiếm lời từ Bitcoin bằng cách dùng các công cụ phái sinh?
Phái sinh (derivative) là một dạng hợp đồng dựa trên giá trị của các tài sản cơ sở khác nhau, trong trường hợp này là Bitcoin. Ý tưởng này đòi hỏi nhiều thứ, từ kỹ thuật tạo dựng đến cách thuyết phục cộng đồng tiền điện tử rằng sàn giao dịch này không còn vấn đề bảo mật và kế toán như những sàn giao dịch trước.
Tháng 1/2014, Arthur Hayes và Ben Delo gặp nhau. Đa số bạn bè tại Oxford cho rằng tương lai của Ben Delo chỉ có hai hướng, thành triệu phú hoặc vào tù. Sau khi tốt nghiệp, Ben từng làm tại IBM và cho hai quỹ đầu cơ trước khi chuyển đến Hồng Kông gia nhập JP Morgan.
Sau khi cùng nhau vạch ra những điều cần thiết để biến suy nghĩ của Hayes thành hiện thực, Delo chỉ ra rằng họ cần thêm một lập trình viên. Hayes biết duy nhất một người như thế.
Hayes gặp Sam Reed sau bài phát biểu của anh chàng này, cảnh báo thính giả không nên làm cho những công ty startup vì họ hay lợi dụng và đối xử khắc nghiệt với lập trình viên. Sau khi nghe Hayes trình bày ý tưởng về sàn giao dịch phái sinh Bitcoin, Reed không quan tâm đến lời khuyên chính bản thân đưa ra và lập tức đồng ý hợp tác.
Reed trẻ hơn Hayes và Delo nhưng lại là người tìm hiểu tiền điện tử trước cả. Vào năm 2009 khi Bitcoin gần như vô giá trị, Reed đào được khoảng 100 Bitcoin nhưng vô tình xóa mật mã truy cập trong lúc định dạng lại ổ cứng.
"Trong cơn sốt tìm vàng, bạn không muốn đào vàng, bạn muốn bán cái xẻng", Reed phát biểu trong một hội nghị về kinh doanh tiền điện tử.
Bộ ba Hayes, Delo và Reed thành lập sàn giao dịch Bitcoin Mercantile (BitMEX). Arthur Hayes là tổng giám đốc, Ben Delo giữ cương vị giám đốc điều hành còn Sam Reed ở vị trí giám đốc công nghệ.
Ban đầu, BitMEX được vận hành với ba chàng trai ngày ngày làm việc tại Starbuck bằng laptop. Đêm đến, họ trở về căn hộ của Hayes tại Hồng Kông với những lon bia mua ở 7-Eleven.
BitMEX được định nghĩa là "nền tảng giao dịch ngang hàng cung cấp các hợp đồng đòn bẩy được mua và bán bằng Bitcoin". Điểm hấp dẫn của BitMEX là cho người dùng cơ hội giao dịch đòn bẩy lên đến 100 lần. Điều này có nghĩa, khách hàng có thể đặt cược lớn với số tài sản thế chấp rất nhỏ.
"Giao dịch không đòn bẩy giống như lái Lamborghini với vận tốc thấp. Bạn biết như vậy an toàn hơn, nhưng đó không phải lý do mua xe", Hayes viết trong blog của BitMEX.
Một năm sau khi thành lập, hoạt động kinh doanh của BitMEX khá bết bát. "Có những ngày chúng tôi không có giao dịch nào", Hayes nhớ lại. Phí giao dịch trên nền tảng còn không đủ để vận hành máy chủ.
Tuy nhiên, khi công ty cho phép khách hàng giao dịch với mức đòn bẩy 100 lần, gấp 5 lần so với các đối thủ khác, mọi chuyện đã thay đổi. Biến động chính trị do Brexit và cuộc bầu cử của Donald Trump khiến giao dịch tiền điện tử tăng mạnh. Đến năm 2017, BitMEX phải tuyển thêm 30 nhân viên và chuyển sang văn phòng mới để xử lý khối lượng giao dịch khổng lồ.
Năm 2018, BitMEX trở thành một sàn giao dịch lớn với hàng tỷ USD giao dịch mỗi ngày. Theo Hayes, BitMEX là một trong những "sàn giao dịch có tính thanh khoản cao nhất trên thế giới, bất kể loại tài sản nào". Trong 4 năm ngắn ngủi, từ một "sòng bạc" nhỏ, BitMEX đã trở thành "nhà cái".
BitMEX ra đời đúng thời điểm nhưng cũng đầy nguy hiểm. Dưới con mắt của giới chức trách Mỹ, ban đầu Bitcoin chỉ là đồng tiền được kẻ xấu yêu thích, giờ đây đã trở thành tài sản đầu tư, do nhiều tổ chức mua Bitcoin để tránh lạm phát và bị thu hút bởi hứa hẹn đem lại lợi nhuận vượt trội. Hayes, Delo và Reed đã bị đưa vào tầm ngắm sau khi trở nên giàu có.
Cả ba đều là kẻ ngoại lai trong cuộc chơi của những ông lớn. Dịch vụ của họ với tốc độ giao dịch và đòn bẩy cao gần giống những công cụ tài chính phạm pháp khiến BitMEX bị chính phủ để mắt tới. Lợi thế của BitMEX khiến nó gặp rủi ro.
"Những công cụ như thế phát triển rất nhanh. 10 năm trước, loại hình này vẫn chưa xuất hiện. Và quy định luôn đi sau sự đổi mới", J. Christopher Giancarlo, nguyên chủ tịch Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) dưới thời Trump đánh giá.
Trong nhiều năm, Giancarlo đã yêu cầu Quốc hội ban hành quy định toàn diện để bao trùm cả lĩnh vực tiền điện tử. Tuy nhiên, các nhà lập pháp lại dựa vào luật từ những năm 1930 - Đạo luật Giao dịch Chứng khoán và Đạo luật Trao đổi Hàng hóa. Tuy được sửa đổi sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 nhưng các quy tắc trong bộ luật vẫn lỗi thời.
Hayes từng tuyên bố BitMEX có nhiều phương pháp như chặn IP từ Mỹ nhằm ngăn khách hàng và cơ quan có thẩm quyền tại nước này tiếp cận.
Tuy nhiên các quan chức Mỹ khẳng định điều ngược lại. Theo họ, hàng nghìn người đã dùng VPN để ngụy trang. Và dù Hayes từng làm tại ngân hàng đầu tư, thế giới thương mại tự do của tiền điện tử đã khiến ông bỏ qua các yêu cầu của chính phủ về quy trình chống rửa tiền và xác minh danh tính khách hàng.
"Arthur là một biểu tượng. Ông không ngại là trung tâm của sự chú ý và lịch sử thường không tử tế với những người như vậy", Meltem Demirors, giám đốc chiến lược của công ty đầu tư tài sản kỹ thuật số CoinShares đánh giá.
Theo Demirors, Arthur - với bản tính bất cần, không quan tâm đến việc lấy lòng những nhà đầu tư lớn và có máu mặt. Điều đó khiến Arthur gặp bất lợi.
Đến mùa hè năm 2019, lượng tiền trao đổi qua BitMEX lớn đến mức kinh ngạc. Vào ngày 27/6, công ty thông báo họ đã thiết lập kỷ lục mới với lượng giao dịch 16 tỷ USD trong ngày. "Một nghìn tỷ USD được giao dịch trong một năm, các số liệu thống kê không nói dối. BitMEX không đùa được đâu. Hẹn gặp anh vào thứ tư, @Nouriel", Hayes đăng lên Twitter hai ngày sau đó.
Người được nhắc đến trong bài viết là Nouriel Roubini, giáo sư kinh tế đáng kính và là nhà phê bình gay gắt nhất của BitMEX. Roubini từng làm trong Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống Clinton và phục vụ tại Bộ Ngân khố, Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới. Nói cách khác, Hayes và Roubini nằm ở phía đối lập nhau.
Tại hội nghị thượng đỉnh blockchain châu Á ngày 15/7/2019 ở Đài Bắc, hai người đã trực tiếp đối đầu nhau. "Bên cạnh tôi là một quý ông làm việc với các con bạc và bọn bán lẻ gian dối, những nhà đầu tư thiếu uy tín", vị giáo sư mở đầu gay gắt.
"Có hàng loạt bài viết chia sẻ về BitMEX rekt (rekt là từ lóng cho việc thua lỗ, thất bại trong giao dịch tiền điện tử). Nhiều người đã vướng vào nợ nần và phá sản do những người như anh ta", Roubini nhấn mạnh. Vị giáo sư cũng cáo buộc công ty của Hayes làm trái quy định và người tham gia BitMEX đều bị rekt, trừ Hayes và cộng sự - họ đã thu lợi nhuận từ những người phá sản.
Dẫu vậy, nhiều người tin rằng Hayes giống Mark Zuckerberg của Facebook, đã tạo ra một nền tảng có ảnh hưởng lớn, an toàn và mang lại lợi nhuận cao. Giống Mark, Hayes cũng có sự kiêu ngạo, xem thường quyền lực và một thái độ cứng đầu dễ gây bất lợi cho bản thân.
Trả lời về việc đặt BitMEX tại Seychelles, một quốc gia châu Phi không có nhiều quy định thay vì ở các nước phương Tây, Hayes cho biết tại phương Tây, anh phải tốn nhiều tiền hơn để hối lộ nhà chức trách. Và Hayes đã trả bao nhiêu để hối lộ chính quyền Seychelles? "Một quả dừa", ông nói.
Vài tuần sau, giáo sư Roubini đăng một bài bình luận gay gắt với tiêu đề "Vụ trộm tiền điện tử vĩ đại". Ông cảnh báo những sàn giao dịch nước ngoài hoạt động bất hợp pháp một cách có hệ thống. Vị giáo sư cáo buộc BitMEX không thực hiện đúng quy định, như giao dịch nội gián và phân nửa lợi nhuận của họ thu được từ các khoản thanh lý của khách hàng. Ông cho rằng có khả năng cao BitMEX kiếm lời từ việc lợi dụng người dùng, cũng như là nơi diễn ra hoạt động rửa tiền với quy mô lớn.
"Những người trong BitMEX tiết lộ sàn giao dịch này được những tên khủng bố và tội phạm từ Nga, Iran và nhiều nơi khác dùng để rửa tiền hàng ngày với quy mô lớn. Họ không ngăn chặn vì lợi nhuận quá cao", Robini viết. Ông kết luận với lời chỉ trích nhà chức trách, cho rằng họ đã "ngủ quên khi chứng ung thư tiền điện tử đang di căn".
6 giờ sáng ngày 1/10/2020, các đặc vụ FBI kéo đến khu nhà ngoại ô của Sam Reed, bắt giữ người đồng sáng lập BitMEX. Vài giờ sau, Hayes, Delo, Reed cùng với nhân viên đầu tiên của họ Gregory Dwyer chính thức bị khởi tố hình sự.
Họ bị buộc tội vi phạm Đạo luật Bảo mật Ngân hàng "do cố tình không thiết lập, thực hiện và duy trì biện pháp chống rửa tiền theo quy định". Mỗi tội danh có hình phạt tối đa là 5 năm sau song sắt. Reed, bị cáo duy nhất sống tại Mỹ thời điểm đó, được trả tự do sau khi trả khoản phí 5 triệu USD và đồng ý giao nộp hộ chiếu.
Một năm sau bài viết của giáo sư Roubini, không chỉ bộ tư pháp mà cả CFTC cũng đâm đơn kiện dân sự BitMEX cùng những người sáng lập với lý do điều hành một nền tảng giao dịch chưa đăng ký và không thực hiện quy trình chống rửa tiền.
Vụ án được khởi tố hình sự khiến nhiều người trong giới bất ngờ. Laurel Loomis Rimon, chuyên gia về tội phạm tài chính và tư vấn viên các công ty tiền điện tử, blockchain cho rằng từ trước đến nay không có vụ án hình sự nào với tội không thực hiện đầy đủ quy trình chống rửa tiền, nhất là khởi tố cụ thể một cá nhân.
"Trong các vụ hình sự khác, bạn sẽ thấy bằng chứng phạm tội rõ ràng, dù là gian lận, trộm thẻ tín dụng hay tài trợ cho hoạt động khủng bố. Tuy nhiên, không có bằng chứng cụ thể trong bản cáo trạng này", Rimon đánh giá.
Ngược lại, trong vụ truy tố nền tảng giao dịch điện tử BTC-e vào năm 2017, Bộ tư pháp đã đưa ra bản cáo trạng rõ ràng với 21 tội danh, từ đánh cắp danh tính người dùng đến giúp tổ chức tội phạm rửa tiền.
Đối với việc CFTC khởi kiện dân sự, một nguồn tin cho rằng BitMEX bị chú ý do không biết cách "luồn lách". Trên thực tế, sàn giao dịch chưa đăng ký như BitMEX vẫn được cung cấp giao dịch đòn bẩy cho nhà đầu tư Mỹ nhưng phải hoàn thành trong 28 ngày. Tuy nhiên, vài dịch vụ của BitMEX như hợp đồng vĩnh viễn không bao giờ hết hạn. Tóm lại, ba người thành lập BitMEX, với sự hiểu biết về pháp lý của họ, đã vi phạm một đạo luật có từ năm 1936.
Cựu chủ tịch CFTC Giancarlo cho biết quốc hội Mỹ có cái nhìn cởi mở với Bitcoin chứ không xem thường hay bác bỏ đồng tiền mới. Theo ông, việc BitMEX không tôn trọng thẩm quyền các cơ quan như CFTC đã dẫn đến quyết định khởi tố.
Các quan chức đã chọc giận nhiều người trong cộng đồng tiền điện tử khi cáo buộc các nhà sáng lập BitMEX với tội danh nghiêm trọng. Vài người cảm thấy thị trường đã bị lũng đoạn. Jehan Chu cho rằng giới chức trách có tiêu chuẩn kép trong sự việc này.
Chu không sai. Ngân hàng HSBC chỉ cần trả 1,92 tỷ USD tiền phạt sau khi thừa nhận đã rửa gần 1 tỷ USD cho băng đảng tội phạm Sinaloa và các khách hàng bị cấm tại Cuba, Iran, Libya, Sudan và Myanmar.
Không chỉ HSBC, nhiều ngân hàng khác như Barclays, BNP Paribas, Credit Suisse, Deutsche Bank, ING,... chỉ cần trả tiền phạt khi bị buộc tội rửa tiền, phạm luật và gian lận thuế. Trong thế giới tài chính, việc xử phạt người đứng đầu các tổ chức khá hiếm. Tuy nhiên, không có bản án hoặc tiền phạt nào nặng nề như bản cáo trạng Arthur Hayes.
Theo lời Rimon, trong các bản truy tố tội vi phạm quy định chống rửa tiền trong 10 năm qua, hiếm có cá nhân nào bị chỉ đích danh, khiến cho vụ kiện BitMEX khá bất thường. Rimon cho rằng chính quyền đã chọn công ty nổi bật nhất trong cộng đồng tiền điện tử để gửi đi thông điệp rằng ngành công nghiệp này vẫn phụ thuộc quyền quản lý của họ.
Nguồn: Thương hiệu & Pháp luật
Credit: Designer: Sện Sện
, 02/07/2025
