EU có lật ngược thế cờ về khí đốt với Nga?

Theo nhận định mới đây của ông Martin Vladimirov, Giám đốc Chương trình Năng lượng và Khí hậu và bà Kostantsa Rangelova, nhà phân tích cấp cao tại Chương trình Năng lượng và Khí hậu, đều thuộc viện nghiên cứu chính sách công của châu Âu có trụ sở tại Bulgaria, việc Nga cắt giảm nguồn cung khí đốt tự nhiên cho các nước EU là một lời cảnh tỉnh: EU không còn có thể chủ quan với các chính sách của Điện Kremlin và phải nhanh chóng loại bỏ khí đốt của Nga ở châu Âu.

Các chuyên gia trên cho rằng, trong khi "tự giẫm vào chân" vì áp đặt các lệnh cấm vận đối với dầu và than của Nga để phản ứng với cuộc xung đột ở Ukraine, EU cũng sai lầm khi cho rằng họ có thể đặt ra thời gian biểu để giảm bớt sự phụ thuộc vào khí đốt từ Nga. Thay vào đó, Moskva đang tận dụng công cụ kinh tế mạnh nhất của mình như một "vũ khí" để đối phó với sự thống nhất của châu Âu liên quan đến các lệnh trừng phạt.

Bên cạnh đó, kế hoạch gần đây của EU nhằm đối phó với những gián đoạn tiềm tàng nguồn cung đối với hoạt động nhập khẩu khí đốt từ Nga của EU là bằng chứng về sự "hoảng loạn chính trị" hơn là một chiến lược rõ ràng nhằm làm giảm sự phụ thuộc vào Moskva. Sáng kiến, được đưa ra vào ngày 20/7 và được các quốc gia thành viên thông qua vào ngày 26/7 - với nhiều chỉ trích - nhằm giảm nhu cầu khí đốt của EU xuống 15% vào cuối tháng 3/2023 và tăng cường hợp tác giữa các nước thành viên nếu tình trạng khẩn cấp được ban bố.

Cho đến nay, 12 quốc gia EU đã phải đối mặt với việc tạm dừng - hoặc cắt giảm - cung cấp khí đốt của Nga. Với sự chú ý ngày càng tăng của châu Âu về những thách thức phải vượt qua trong mùa Đông này, Moskva sẽ tận dụng mọi cơ hội để "ép EU ở thế phòng thủ".

Do đó, nghĩa vụ đầu tiên của EU là vấn đề chính trị: chấp nhận nỗi đau kinh tế trong những tháng tới khi Moskva tiếp tục thắt chặt nguồn cung một lần nữa, khi hệ thống Nord Stream 1 hiện chỉ hoạt động ở 20% công suất. Việc EU cam kết giảm 2/3 lượng tiêu thụ khí đốt của Nga trong năm nay có vẻ không khả thi khi đối mặt với khả năng thực tế hơn bao giờ hết về một đợt cắt giảm khí đốt hoàn toàn do Nga áp đặt.

Đối với EU, việc tự giải quyết các vấn đề sẽ tốt hơn là hy vọng rằng Moskva sẽ nhượng bộ đối với việc chuyển giao khí đốt. Điều này quan trọng không chỉ đối với các mục tiêu chính sách đối ngoại trước mắt của EU mà còn đối với các mục tiêu địa chính trị và khí hậu lâu dài hơn của khối.

Suy thoái kinh tế năm 2023 là một khả năng thực sự xảy ra đối với châu Âu, vốn cần phải chấp nhận tình huống khó khăn để đạt được mục tiêu là giảm sự phụ thuộc vào Nga và bảo vệ các lợi ích của EU. Hiện tại, doanh thu từ khí đốt của Điện Kremlin không thay đổi và Gazprom dường như sẵn sàng gia tăng áp lực.

Để vạch ra các cách thoát khỏi "bẫy khí đốt" của Nga, các nước EU cần thành thật về việc họ đã "rơi vào bẫy" như thế nào. Điều này đặc biệt áp dụng cho Đức và Italy, những nước cho đến nay đã phải đối mặt với việc giảm nguồn cung của Nga nhưng không cắt giảm hoàn toàn.

Hai nước này là những quốc gia thành viên EU dễ bị tổn thương nhất vì lý do của chính họ. Cả hai nước đã tăng gần gấp đôi sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga kể từ khi Moskva sáp nhập Crimea vào năm 2014.

Việc Đức phụ thuộc quá nhiều vào khí đốt của Nga để cung cấp năng lượng cho hoạt động sản xuất có nghĩa là việc cắt giảm có thể gây ra hiệu ứng domino (dây chuyền) của các vụ vỡ nợ trong kinh doanh. Ở Italy, việc tăng gấp đôi tỷ lệ đốt khí đốt để tạo ra điện kể từ năm 2014 đã làm dấy lên nguy cơ mất điện trên toàn quốc vào mùa Đông năm nay, có thể làm rung chuyển nền tảng của toàn bộ thị trường điện châu Âu.