Sơ cứu ban đầu khi bị rắn cắn và cách nhận biết rắn độc, rắn không độc

Bác sĩ chỉ cách phòng ngừa và sơ cứu rắn cắn

SKĐS - Nếu không được sơ cứu kịp thời, hay sử dụng thuốc nam để chữa trị, bệnh nhân bị rắn cắn có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Ở nước ta có rất nhiều loại rắn nhưng thường gặp các loại sau:

‎- Các loại rắn họ hổ

Thường kể đến như: Rắn hổ mang thường gồm: (rắn hổ đất, hổ mang bành, hổ phì, hổ mèo) có cổ bạnh và phát ra âm thanh đặc trưng khi đe doạ hoặc tấn công. Có ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, thậm chí gần khu dân cư.

Đối với rắn hổ mang chúa cổ cũng bạnh nhưng không bạnh rộng, có hai vảy lớn ở đỉnh đầu, có ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, hiện nay còn được nuôi ở nhiều nơi. Kích thước lớn nặng và thường dài hơn 2,5m.

Đối với rắn cạp nong, cạp nia có hình dạng khoang đen - trắng rõ (rắn cạp nia), khoang đen - vàng (rắn cạp nong), thường ở vùng trung du, đồng bằng, khu vực gần nước. Ngoài ra, ở biển thì có rắn biển.

Khi bị các loại rắn họ hổ này cắn, người bệnh nhiễm độc sẽ có biểu hiện tại vùng vết cắn sưng nề, đau, có thể hoại tử đen da vùng bị cắn (da bị chết do nọc độc), nhiễm trùng (sưng đỏ, sốt, có mủ). Riêng vết rắn cắn do rắn cạp nia, cạp nong thường không có gì đặc biệt.

Các biểu hiện toàn thân nếu bị rắn họ hổ cắn người bệnh sẽ đau nhiều, nói khó, mờ mắt, yếu chân tay, khó thở, liệt toàn thân, loạn nhịp tim, tiểu ít… dễ tử vong hoặc tàn phế. Nguyên nhân tử vong chủ yếu do liệt các cơ gây khó thở.

- Các loại rắn họ lục

Loại rắn họ lục có đặc điểm chung là đầu thường hình tam giác, mắt có con ngươi hình elíp dựng đứng.

Đối với rắn lục xanh: Có màu xanh lá cây các mức độ khác nhau, thường ở vùng rừng núi cả ba miền.

Nếu là rắn khô mộc, rắn lục mũi hếch sẽ thân màu nâu hoặc giống như màu cành cây khô, thường ở vùng rừng núi phía Bắc.

Loại rắn choàm quạp có thân màu nâu, thường ở vùng rừng phía Nam.

Khi bị loại rắn họ lục cắn người bệnh sẽ có biểu hiện nhiễm độc sưng nề, phỏng nước, chảy máu vùng vết cắn, chảy máu toàn thân khó cầm. Tử vong do chảy máu, mất máu.

Có phân biệt được rắn độc và rắn không độc?

Trên thực tế khi bị rắn cắn vào lúc tối trời, bụi rậm hoặc bị che khuất tầm mắt như dọn vệ sinh nơi ở, đồng ruộng, chuồng trại… sẽ rất khó để nhận biết được loại rắn nào cắn. Loại độc hay loại rắn không độc.

Trường hợp nhìn thấy rắn cắn cũng khá khó khăn để nhận biết được, do mất bình tĩnh, hoảng sợ. Tuy nhiên, nếu bình tĩnh hoặc khi trời sáng, thì có thể nhận ra được một số loại rắn độc thường gặp dựa vào các đặc điểm đặc trưng bên ngoài của rắn. Ví dụ như:

- Rắn hổ mang (khi chuẩn bị tấn công thì cổ bạnh, phát âm thanh đặc trưng).

- Rắn cạp nong (thân mình 'khúc vàng khúc đen'), rắn cạp nia (thân mình 'khúc trắng khúc đen'), họ rắn lục (đầu to hình thoi hoặc tam giác).

Ngoài ra, còn nhận biết rắn độc hay không độc qua vết cắn.

Nếu là rắn độc thường có hai răng độc lớn (còn gọi là móc độc) và thường ở vị trí răng cửa hàm trên, do đó khi cắn thường để lại vết cắn đặc trưng có thể giúp phân biệt rắn độc.

Răng độc đóng vai trò như một kim tiêm dưới da hoặc tiêm vào bắp thịt. Một số loại rắn hổ mang mặc dù ở cách nạn nhân một khoảng cách, vẫn có thể phun nọc độc về phía nạn nhân và gây tổn thương mắt, có thể từ đó gây nhiễm độc toàn thân.

‎Sơ cứu ban đầu khi bị rắn cắn

Sau khi bị rắn độc cắn cần sơ cứu ngay, tiến hành trước khi vận chuyển bệnh nhân đến bệnh viện. Có thể người khác giúp đỡ hoặc do bản thân bệnh nhân tự làm.

‎Mục tiêu của sơ cứu là loại bỏ bớt nọc độc và làm chậm sự dịch chuyển của nó từ vết cắn xâm nhập vào trong cơ thể. Bảo vệ tính mạng của bệnh nhân, ngăn chặn và xử trí sớm các biến chứng trước khi bệnh nhân đến được cơ sở y tế. Vận chuyển bệnh nhân một cách nhanh nhất, an toàn nhất đến cơ sở y tế.

Các bước sơ cứu nên làm

- Trấn an người bệnh. Không để bệnh nhân tự đi lại. Bất động chân, tay bị cắn bằng nẹp (vì vận động làm cho nọc độc xâm nhập vào trong cơ thể nhanh hơn). Cởi bỏ đồ trang sức ở chân, tay bị cắn (vì có thể gây chèn ép khi vùng đó bị sưng nề).

- Áp dụng biện pháp băng ép bất động với một số loại rắn hổ (rắn cạp nong, cạp nia, hổ mang chúa, rắn biển và một số giống rắn hổ mang thường), băng ép bất động để làm chậm sự xuất hiện triệu chứng liệt.

- Dùng các băng chun giãn, băng vải hoặc tự tạo từ khăn, quần áo. Băng tương đối chặt nhưng không quá mức (còn sờ thấy động mạch đập). Bắt đầu băng từ ngón chân, tay đến hết toàn bộ chân, tay bị cắn. Dùng nẹp cứng (nẹp, miếng gỗ, que, miếng bìa cứng...) cố định chân, tay bị cắn.

- Không băng ép khi rắn lục cắn, vì có thể làm vết thương nặng thêm.

‎- Có thể chích nặn rửa vết cắn dưới vòi nước sạch với xà phòng rồi sát trùng.

‎- Nếu bệnh nhân khó thở thì hô hấp nhân tạo (hà hơi thổi ngạt hoặc bằng phương tiện y tế có tại chỗ như bóp bóng, máy thở xách tay...). Nếu có dấu hiệu ngừng tuần hoàn thì tiến hành hồi sinh tổng hợp ngay tại chỗ và chờ nhân viên y tế đến.

‎Vận chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế, đồng thời duy trì băng ép, bất động, để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.…

Chú ý: Bất cứ trường hợp nào bị rắn cắn, ngay cả khi xác định là rắn lành, đều cần xử trí và theo dõi tại bệnh viện như trường hợp rắn độc cắn, ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu trễ sau 24 - 48 giờ, kết quả điều trị rất kém hoặc không hiệu quả.

- Không garô: Garô là biện pháp làm tắc nghẽn hoàn toàn động mạch. Nó gây đau, rất nguy hiểm và không thể duy trì lâu (không quá 40 phút), chân tay rất dễ bị thiếu máu. Nhiều trường hợp sau đó phải cắt cụt chân tay vì garô. Ngoài ra, khi đến bệnh viện, bác sĩ tháo băng garo ra thì chất độc sẽ cùng lúc ùa về tim, khiến bệnh nhân bị sốc, đe dọa tính mạng.

• Không chích, rạch, chọc tại vùng vết cắn: Các biện pháp này không có lợi ích, chỉ gây hại thêm cho bệnh nhân (tổn thương thêm mạch máu, dây thần kinh, nhiễm trùng nặng thêm).

• Không hút nọc độc: Không có lợi ích.

• Không chườm đá (chườm lạnh): Đã được chứng minh là có thể gây hại.

• Không sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền, chữa bằng mẹo: Không có ích lợi, khi đắp có thể gây nhiễm trùng, khi uống có thể gây hại cho nạn nhân.

‎Không cố gắng bắt hoặc giết rắn: Nếu rắn đã chết hoặc bắt được rắn phải đem cùng với bệnh nhân đến bệnh viện để nhận dạng.

Tóm lại: Mùa mưa cần phải đề phòng bị rắn cắn, khi đi du lịch, khám phá hay đi làm cần đi ủng, giày cao cổ và quần dài, đặc biệt khi đi trong đêm tối, đội thêm mũ rộng vành nếu đi trong rừng hoặc đi ở khu vực nhiều cây cỏ. Càng tránh xa rắn càng tốt, đầu rắn đã chết vẫn có thể cắn người. Không bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép rắn trong khu vực khép kín.

Không sống ở gần các nơi rắn thích cư trú hoặc thích đến như các đống gạch vụn, đống đổ nát, đống rác, nơi nuôi các động vật của gia đình. Để tránh bị rắn biển cắn, người dân không nên bắt rắn ở trong lưới hoặc dây câu. Dùng đèn nếu ở trong bóng tối hoặc vào ban đêm.

Mời độc giả xem thêm video:

Một ngày bạn nên ăn bao nhiêu hộp sữa chua để không bị tăng cân-