Ý đồ chiến thuật của Nga đằng sau việc trưng cầu dân ý sáp nhập 4 vùng ly khai ở Ukraine

Bất chấp phản đối của Mỹ, các nước phương Tây và Ukraine, hôm nay, 23/9/2022, các khu vực do Nga kiểm soát ở miền Đông và miền Nam Ukraine vẫn tiến hành tổ chức cuộc trưng cầu ý dân sáp nhập vào Nga. 
Kế hoạch tổ chức trưng cầu dân ý về việc sáp nhập Nga ở Luhansk, Kherson và một phần các khu vực Zaporizhzhia và Donetsk do Nga kiểm soát được công bố khi Ukraine đẩy mạnh phản công trên chiến trường, khiến Điện Kremlin phải phản ứng quyết liệt.


Mỹ và đồng minh khẳng định không công nhận kết quả nếu diễn ra trưng cầu dân ý về sáp nhập các vùng ở Ukraine vào Nga.  
Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cho biết cuộc trưng cầu dân ý  sẽ dẫn đến việc "không thể đảo ngược" các đường biên giới và cho phép Moscow sử dụng "mọi biện pháp" để bảo vệ chúng.
Các nhà phân tích cho rằng các cuộc trưng cầu dân ý ở các vùng lãnh thổ do Nga nắm giữ có khả năng nhận được sự ủng hộ, nhưng kết quả khó có thể được các chính phủ phương Tây công nhận. Hiện nay, Mỹ và châu Âu đang tăng cường viện trợ quân sự và kinh tế, giúp Ukraine có thêm động lực ở chiến trường phía đông và nam.
Denis Pushilin, lãnh đạo của Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) tự xưng, cho biết cuộc bỏ phiếu sẽ khôi phục công lý lịch sử cho  lãnh thổ. Tại một phần của khu vực Zaporizhzhia dưới sự kiểm soát của Nga, nhà hoạt động thân Nga Vladimir Rogov cho biết: “Chúng ta càng sớm trở thành một phần của Nga, thì càng sớm có hòa bình”.
Điện Kremlin phát đi một tín hiệu mạnh mẽ: nếu các khu vực này quyết định sáp nhập Nga, bất kỳ hành động quân sự nào của Ukraine tại các khu vực này sẽ được coi là một cuộc tấn công vào Nga.
Ngoài việc ủng hộ 4 khu vực trên tổ chức trưng cầu dân ý, Duma Quốc gia (hạ viện) Nga ngày 20/9 đã nhất trí thông qua các sửa đổi về trách nhiệm đối với một số tội danh chống lại nghĩa vụ quân sự. Các sửa đổi mới nhằm mục đích tăng cường các hình phạt đối với một loạt tội danh như đào ngũ, không tuân theo mệnh lệnh trong thời gian "nhập ngũ" và "thiết quân luật". Trong một động thái đáng chú ý, Tổng thống Putin đã ban hành lệnh điều động cục bộ, cho phép Nga điều động 300.000 quân cho các chiến dịch quân sự ở Ukraine. Những diễn biến mới này khiến nhiều nhà phân tích dự đoán rằng, bước tiếp theo, Tổng thống Putin có thể sẽ tuyên chiến với Ukraine.
Kể từ khi Ukraine tiến hành một cuộc phản công lớn ở Kherson và Kharkov để giành lại lãnh thổ do Nga  nắm giữ, các chuyên gia và nhiều quan chức phương Tây đã  suy đoán Tổng thống Putin sẽ làm gì tiếp theo. Các quan chức từ bốn khu vực ở phía đông và nam đã tiết lộ một phần câu trả lời, cho biết các khu vực này sẽ bỏ phiếu về việc sáp nhập vào Nga từ ngày 23/9.
Các động thái mới của Nga và lực lượng ly khai ở Ukraine cho thấy các lựa chọn của Moscow đang bị thu hẹp sau khi Ukraine tiến hành hai cuộc phản công lớn ở phía bắc và phía nam. Nếu Ukraine vẫn quyết tâm đẩy mạnh phản công, Nga sẽ phải triển khai một lực lượng đáng kể để bảo vệ các khu vực đã thống nhất sáp nhập vào nước này. Trong trường hợp không đủ nguồn lực, Nga có thể coi việc sử dụng vũ khí hạt nhân là biện pháp cuối cùng.
Nhà phân tích Tatiana Stanovaya, người sáng lập công ty phân tích chính trị Politik cho biết: “Tổng thống Putin đang đặt cược vào các cuộc trưng cầu dân ý. Tất cả các tuyên bố liên quan đến hoạt động này là một tối hậu thư rõ ràng từ Nga đối với Ukraine và phương Tây: rút lui hoặc leo thang chiến tranh.
Tuy nhiên, không loại trừ khả năng Tổng thống Putin muốn gây sức ép để Ukraine đến bàn đàm phán bởi trên thực tế, Nga luôn để ngỏ cánh cửa đối thoại.
“Bằng cách thực hiện các bước này, Điện Kremlin rất có thể đang cố gắng gửi đi thông điệp rằng họ đã sẵn sàng để bắt đầu các cuộc đàm phán. Nhiều chính trị gia thường thực hiện các bước để leo thang căng thẳng trước khi bước vào đàm phán thực sự. Đó là một chiến thuật đàm phán phổ biến", Golosov lưu ý.
Cùng chung quan điểm, nhà phân tích người Ukraine Volodymyr Fesenko, người đứng đầu Trung tâm Penta, cho biết Điện Kremlin dường như đang tính toán rằng các cuộc trưng cầu dân ý và khả năng hành động quân sự gia tăng sẽ khiến các chính phủ phương Tây gia tăng sức ép đối với Tổng thống Zelensky để đến bàn đàm phán với Moscow.

Lặp lại kịch bản với Crimea?

Hiện tại, Nga dường như có ý định thực hiện theo kịch bản Crimea đã triển khai cách đây 8 năm. Vào tháng 2/2014, quân đội Nga đã giành quyền kiểm soát bán đảo Ukraine trước khi vội vã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý với nỗ lực biện minh cho việc khu vực này được sáp nhập và sáp nhập vào Liên bang Nga.
Với thành công của việc tiếp quản Crimea, dễ hiểu tại sao Điện Kremlin coi đây là một mô hình đáng để lặp lại. Khi Nga chiếm Crimea vào năm 2014, phương Tây chỉ đưa ra một phản ứng nhẹ nhàng đối với hành vi vi phạm biên giới châu Âu đáng kể nhất kể từ Thế chiến II. Vào thời điểm đó, các tổ chức quốc tế và các nhà lãnh đạo phương Tây tự giới hạn mình trong việc bày tỏ mối quan tâm của công chúng. Phía sau hậu trường, việc thôn tính của Nga dù không chính thức được chấp nhận nhưng không thể đảo ngược.
Các nước phương Tây đã áp dụng các biện pháp trừng phạt yếu ớt đối với Nga trong vụ việc Crimea trong khi vẫn áp dụng quan hệ kinh doanh như bình thường trong quan hệ với Điện Kremlin. Chẳng hạn như phương Tây vẫn khởi động các dự án chung mới như đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2. Việc Nga không chịu trách nhiệm về việc chiếm đóng Crimea và sự can thiệp quân sự sau đó của Moscow vào miền đông Ukraine đã mở đường cho cuộc tấn công toàn diện của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm 2022.
Sau khi không chiếm được Kyiv trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, Nga rút quân khỏi miền bắc Ukraine vào tháng 4 năm 2022 và thay đổi chiến thuật. Thay vì cài đặt một chế độ bù nhìn ở thủ đô Ukraine, Điện Kremlin đặt mục tiêu sáp nhập các khu vực miền nam và miền đông Ukraine dưới sự kiểm soát của Nga.
Với việc quân đội Ukraine hiện đang nhận được ngày càng nhiều vũ khí tiên tiến từ các nước phương Tây và làm xói mòn khả năng tấn công thành công của Nga, dường như Nga đang bị sa lầy trong cuộc chiến. Do đó, Moscow dường như đang vội vàng củng cố lợi ích của mình. Các cuộc trưng cầu dân ý là trọng tâm của những nỗ lực này.