Đoạn Video
Ảnh
Ánh Bình Minh
Thành viên nổi tiếng
Cây mán đỉa, gỗ mán đỉa gây xôn xao mạng xã hội, mạng internet Việt Nam mấy ngày nay. Thông tin cho rằng, thương lái Trung Quốc ồ ạt săn lùng cây mán đỉa, gỗ mán đỉa, giá lên tới 3 triệu đồng/kg ở tỉnh Quảng Trị (địa phận tỉnh Quảng Bình trước đây), thực ra cây mán đỉa có công dụng gì trong y học và trong đời sống?
Cây mán đỉa đã được Đông y nghiên cứu, ứng dụng từ lâu đời vào việc hỗ trợ điều trị một số chứng bệnh, trong đó có các bệnh liên quan đến gan.
Cây mán đỉa có tính oxy hóa mạnh, được đồng bào dân tộc thiểu số ở Huế sử dụng chữa bệnh
Gần đây, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) có hẳn một công trình khoa học nghiên cứu, ứng dụng cây mán đỉa, phát triển cây mán đỉa này.
Theo đó, Ngày 29/01/2018, Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) đã tổ chức Hội nghị nghiệm thu đề tài KH&CN cấp tỉnh “Nghiên cứu đặc điểm sinh thái, đề xuất mô hình phát triển cây Mán đỉa(Archidendron clypearia (Jack) I.Niels) tại Thừa Thiên Huế để tạo nguồn dược liệu”.
Đề tài khoa học về cây mán đỉa do Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế chủ trì và PGS.TS Võ Thị Mai Hương làm chủ nhiệm đề tài.
Đề tài chỉ ra rằng: Thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu bảo tồn tài nguyên cây thuốc nhằm lưu giữ nguồn gen, phát triển bền vững tài nguyên cây thuốc ở vùng miền Trung-Tây Nguyên.
Tuy nhiên những kết quả này mới chỉ dừng lại ở điều tra kinh nghiệm sử dụng cây thuốc của cộng đồng, đưa ra một số loài cây thuốc hoặc bài thuốc đang được các nhóm dân tộc sử dụng mà chưa có đánh giá khoa học về tác dụng của các loài này.
Qua nghiên cứu sàng lọc 15 cây thuốc của đồng bào dân tộc Pa Cô, Vân Kiều đã và đang dùng để phòng và chữa bệnh, PGS.TS Nguyễn Thị Hoài và cộng sự (2012) đã phát hiện và chứng minh được hoạt tính chống oxy hóa mạnh của cây Mán đỉa.
Từ thực trạng sử dụng và kết quả ban đầu rất khả quan trên, dề tài đặt ra định hướng nghiên cứu toàn diện và sâu hơn về đối tượng này ở tỉnh Thừa Thiên Huế.
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu chỉ tiêu sinh học, nghiên cứu tác dụng dược lý, nghiên cứu thành phần hóa học.
Kết quả của đề tài đã xác định được tổng diện tích phân bố tiềm năng của cây Mán đỉa ở Thừa Thiên Huế vào khoảng 255,445.59ha, tập trung chủ yếu ở các huyện miền núi và gò đồi như A Lưới, Nam Đông, Phong Điền, Hương Trà, Hương Thủy, Phú Lộc. Cụ thể: cây Mán đỉa phát triển chủ yếu trên nhóm đất đỏ vàng.
Cây mán đỉa có thể sinh trưởng trên các đất có hàm lượng mùn từ khá đến nghèo; đạm, lân và kali tổng số trung bình đến nghèo. Phản ứng của đất từ chua đến rất chua.
Mán đỉa là loài cây ưa sáng, chủ yếu bắt bắt gặp ở các khu rừng nghèo, ở bìa rừng và hai bên sông suối, hai bên đường mòn.
Cây Mán đỉa phân bố ở vùng có lượng mưa và tiềm năng ẩm phong phú; có mùa mưa chính từ tháng 9 đến tháng 12. Nhiệt độ thay đổi trung bình năm từ 21,5oC-24,4oc. Số tháng thiếu ẩm 2-3 tháng.
Theo nhóm nghiên cứu, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) là một trong những địa phương của khu vực miền Trung-Tây Nguyên có cây Mán đỉa có tên trong danh mục điều tra, nhưng chúng chỉ được xem là loại cây có giá trị kinh tế thấp, giá trị dược liệu quý thì hoàn toàn chưa được quan tâm.
Các khu vực phân bố, đặc điểm sinh học, nhu cầu sinh thái, khả năng sinh trưởng và tái sinh… chưa được biết nhiều.
Vì vậy, việc nghiên cứu đặc điểm phân bố và sinh thái, thành phần hóa học, tác dụng chữa bệnh gan, quy trình nhân giống để phát triển nguồn nguyên liệu và bảo tồn nguồn gen của loại cây dược liệu này là hết sức cần thiết.
PGS Võ Thị Mai Hương, Chủ nhiệm đề tài cho biết, cây mán đỉa tự nhiên có hoạt tính cao nhưng khi nhân giống cần có thời gian để nghiên cứu để so sánh.
"Nếu cây mán đỉa trồng nhân tạo có hoạt tính như cây tự nhiên trong rừng thì thực sự là nguồn dược liệu quý. Chúng tôi sẽ nghiên cứu tiếp để sử dụng hoạt chất từ cây sản xuất thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị các bệnh về gan", PGS Hương nói và cho biết đề tài nghiên cứu vừa được Hội đồng khoa học cấp tỉnh nghiệm thu.
Cây mán đỉa có hoạt chất hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường?
Các tài liệu về dược học ghi nhận thành phần hóa học, hợp chất trong cây mán đỉa
Khi điều tra các thành phần hóa học từ dịch chiết nước đã cô lập được 14 hợp chất (1-14).
Chiết methanol, cũng như chiết nước ở nồng độ 3.0 mg / ml, cho thấy hoạt động ức chế sucrase mạnh, với tỉ lệ ức chế là 67,78 ± 2,53% và 95,33 ± 2.15%, tương ứng.
Các hợp chất 6, 7, và 10 (1.0mm) cho thấy sự ức chế mạnh sucrase (88,36 ± 1,15%, 81,57 ± 1,07% và 66.32 ± 4,73%, tương ứng), khi so sánh với đối chứng dương là thuốc acarbose có tỉ lệ ức chế 89,54 ± 0,91%.
Các hợp chất khác cho thấy hoạt động ức chế trung bình hoặc yếu ở cùng nồng độ.
Các hoạt động ức chế men sucrase của dịch chiết xuất và các hợp chất tinh khiết có thể là tiềm năng để phát triển một sản phẩm mới trị đái tháo đường.
Cây mán đỉa được nghiên cứu lá cây thuốc có tác dụng chữa bệnh ung thư, ngày nay người ta đã nghiên cứu trồng loại dược liệu quý này
Mô tả nhận dạng cây mán đỉa
Cây cao từ 18 - 20m. Thân thẳng, tròn, có múi dọc dài.
Vỏ nhẵn màu nâu nhạt. Phân cành nhiều xoè rộng, cành lúc non vuông 4 cạnh và có khía dọc, màu xanh bóng.
Lá khép lông chim 2 lần, gồm 3- 7 cuống thứ cấp. Lá nhỏ hình chữ nhật lệch, trên một cuống thứ cấp. Gân chính mảnh, nổi rõ theo đường chéo góc. Lá màu xanh bóng đậm dày.
Hoa tự chùm bông ở đầu cành, hoa lưỡng tính, hoa nhỏ có cánh đài 5, cánh tràng 5 màu trắng phủ nhiều lông, hợp ở gốc. Nhị đực nhiều, chỉ nhị mảnh. Bầu thượng 1ô, phủ nhiều lông mang nhiều noãn.
Quả đậu xoắn ốc khi chín màu nâu hồng, mang 5- 10 hạt màu đỏ, có dây rốn dài.
Hoa tháng 3 -4. Quả tháng 6 - 8.
Mô tả nhận dạng gỗ mán đỉa
Gỗ mềm, nhẹ. màu hồng nhạt.
Công dụng của gỗ mán đỉa
Do gỗ mềm nên dễ gia công, thường dùng đóng đồ thông thường, làm trụ mỏ, xây dựng.
Cây mán đỉa đã được Đông y nghiên cứu, ứng dụng từ lâu đời vào việc hỗ trợ điều trị một số chứng bệnh, trong đó có các bệnh liên quan đến gan.
Cây mán đỉa có tính oxy hóa mạnh, được đồng bào dân tộc thiểu số ở Huế sử dụng chữa bệnh
Gần đây, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) có hẳn một công trình khoa học nghiên cứu, ứng dụng cây mán đỉa, phát triển cây mán đỉa này.
Theo đó, Ngày 29/01/2018, Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) đã tổ chức Hội nghị nghiệm thu đề tài KH&CN cấp tỉnh “Nghiên cứu đặc điểm sinh thái, đề xuất mô hình phát triển cây Mán đỉa(Archidendron clypearia (Jack) I.Niels) tại Thừa Thiên Huế để tạo nguồn dược liệu”.
Lá cây mán đỉa có hình dạng đặc trưng, lạ mắt, dễ nhận biết...
Đề tài khoa học về cây mán đỉa do Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế chủ trì và PGS.TS Võ Thị Mai Hương làm chủ nhiệm đề tài.
Đề tài chỉ ra rằng: Thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu bảo tồn tài nguyên cây thuốc nhằm lưu giữ nguồn gen, phát triển bền vững tài nguyên cây thuốc ở vùng miền Trung-Tây Nguyên.
Tuy nhiên những kết quả này mới chỉ dừng lại ở điều tra kinh nghiệm sử dụng cây thuốc của cộng đồng, đưa ra một số loài cây thuốc hoặc bài thuốc đang được các nhóm dân tộc sử dụng mà chưa có đánh giá khoa học về tác dụng của các loài này.
Qua nghiên cứu sàng lọc 15 cây thuốc của đồng bào dân tộc Pa Cô, Vân Kiều đã và đang dùng để phòng và chữa bệnh, PGS.TS Nguyễn Thị Hoài và cộng sự (2012) đã phát hiện và chứng minh được hoạt tính chống oxy hóa mạnh của cây Mán đỉa.
Từ thực trạng sử dụng và kết quả ban đầu rất khả quan trên, dề tài đặt ra định hướng nghiên cứu toàn diện và sâu hơn về đối tượng này ở tỉnh Thừa Thiên Huế.
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu chỉ tiêu sinh học, nghiên cứu tác dụng dược lý, nghiên cứu thành phần hóa học.
Kết quả của đề tài đã xác định được tổng diện tích phân bố tiềm năng của cây Mán đỉa ở Thừa Thiên Huế vào khoảng 255,445.59ha, tập trung chủ yếu ở các huyện miền núi và gò đồi như A Lưới, Nam Đông, Phong Điền, Hương Trà, Hương Thủy, Phú Lộc. Cụ thể: cây Mán đỉa phát triển chủ yếu trên nhóm đất đỏ vàng.
Cây mán đỉa có thể sinh trưởng trên các đất có hàm lượng mùn từ khá đến nghèo; đạm, lân và kali tổng số trung bình đến nghèo. Phản ứng của đất từ chua đến rất chua.
Mán đỉa là loài cây ưa sáng, chủ yếu bắt bắt gặp ở các khu rừng nghèo, ở bìa rừng và hai bên sông suối, hai bên đường mòn.
Cây Mán đỉa phân bố ở vùng có lượng mưa và tiềm năng ẩm phong phú; có mùa mưa chính từ tháng 9 đến tháng 12. Nhiệt độ thay đổi trung bình năm từ 21,5oC-24,4oc. Số tháng thiếu ẩm 2-3 tháng.
Theo nhóm nghiên cứu, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) là một trong những địa phương của khu vực miền Trung-Tây Nguyên có cây Mán đỉa có tên trong danh mục điều tra, nhưng chúng chỉ được xem là loại cây có giá trị kinh tế thấp, giá trị dược liệu quý thì hoàn toàn chưa được quan tâm.
Các khu vực phân bố, đặc điểm sinh học, nhu cầu sinh thái, khả năng sinh trưởng và tái sinh… chưa được biết nhiều.
Vì vậy, việc nghiên cứu đặc điểm phân bố và sinh thái, thành phần hóa học, tác dụng chữa bệnh gan, quy trình nhân giống để phát triển nguồn nguyên liệu và bảo tồn nguồn gen của loại cây dược liệu này là hết sức cần thiết.
PGS Võ Thị Mai Hương, Chủ nhiệm đề tài cho biết, cây mán đỉa tự nhiên có hoạt tính cao nhưng khi nhân giống cần có thời gian để nghiên cứu để so sánh.
Hoa, lá và thân cây mán đỉa
"Nếu cây mán đỉa trồng nhân tạo có hoạt tính như cây tự nhiên trong rừng thì thực sự là nguồn dược liệu quý. Chúng tôi sẽ nghiên cứu tiếp để sử dụng hoạt chất từ cây sản xuất thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị các bệnh về gan", PGS Hương nói và cho biết đề tài nghiên cứu vừa được Hội đồng khoa học cấp tỉnh nghiệm thu.
Cây mán đỉa có hoạt chất hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường?
Các tài liệu về dược học ghi nhận thành phần hóa học, hợp chất trong cây mán đỉa
Khi điều tra các thành phần hóa học từ dịch chiết nước đã cô lập được 14 hợp chất (1-14).
Chiết methanol, cũng như chiết nước ở nồng độ 3.0 mg / ml, cho thấy hoạt động ức chế sucrase mạnh, với tỉ lệ ức chế là 67,78 ± 2,53% và 95,33 ± 2.15%, tương ứng.
Các hợp chất 6, 7, và 10 (1.0mm) cho thấy sự ức chế mạnh sucrase (88,36 ± 1,15%, 81,57 ± 1,07% và 66.32 ± 4,73%, tương ứng), khi so sánh với đối chứng dương là thuốc acarbose có tỉ lệ ức chế 89,54 ± 0,91%.
Các hợp chất khác cho thấy hoạt động ức chế trung bình hoặc yếu ở cùng nồng độ.
Các hoạt động ức chế men sucrase của dịch chiết xuất và các hợp chất tinh khiết có thể là tiềm năng để phát triển một sản phẩm mới trị đái tháo đường.
Cây mán đỉa được nghiên cứu lá cây thuốc có tác dụng chữa bệnh ung thư, ngày nay người ta đã nghiên cứu trồng loại dược liệu quý này
Mô tả nhận dạng cây mán đỉa
Cây cao từ 18 - 20m. Thân thẳng, tròn, có múi dọc dài.
Vỏ nhẵn màu nâu nhạt. Phân cành nhiều xoè rộng, cành lúc non vuông 4 cạnh và có khía dọc, màu xanh bóng.
Lá cây mán đỉa nhiều người cho là hình chữ nhật, thực ra lá mán đỉa tựa hình bình hành thì đúng hơn...
Lá khép lông chim 2 lần, gồm 3- 7 cuống thứ cấp. Lá nhỏ hình chữ nhật lệch, trên một cuống thứ cấp. Gân chính mảnh, nổi rõ theo đường chéo góc. Lá màu xanh bóng đậm dày.
Hoa tự chùm bông ở đầu cành, hoa lưỡng tính, hoa nhỏ có cánh đài 5, cánh tràng 5 màu trắng phủ nhiều lông, hợp ở gốc. Nhị đực nhiều, chỉ nhị mảnh. Bầu thượng 1ô, phủ nhiều lông mang nhiều noãn.
Quả đậu xoắn ốc khi chín màu nâu hồng, mang 5- 10 hạt màu đỏ, có dây rốn dài.
Hoa tháng 3 -4. Quả tháng 6 - 8.
Mô tả nhận dạng gỗ mán đỉa
Gỗ mềm, nhẹ. màu hồng nhạt.
Công dụng của gỗ mán đỉa
Do gỗ mềm nên dễ gia công, thường dùng đóng đồ thông thường, làm trụ mỏ, xây dựng.
