KTS Tạ Xuân Vạn từng khóc vì "Hàm cá mập". Vì sao như vậy?

[Cao Tùng]

KTS Tạ Xuân Vạn gần đây được nhắc đến nhiều khi tòa nhà Hàm cá mập nằm giữa Thủ đô bao phủ khắp mặt báo, mạng xã hội. Bởi vì, ông chính là tác giả của tòa nhà này, nhưng chỉ đúng môt phần.
Ông sinh năm 1942, người Thái Bình, là một trong những sinh viên đầu tiên - Khóa 1 - Đại học Kiến trúc Hà Nội (1964). Các công trình chính: Trụ sở Đài Tiếng nói Việt Nam, Tòa nhà Hàm Cá Mập, Trụ sở Viện Toán học, Trụ sở Viện Hóa học, Trụ sở Viện Tâm thần Trung Ương… Ông đã qua đời năm 2020.
Trước đó một năm, năm 2019, Tạp chí Kiến Trúc đã thực hiện một bài phỏng vấn ông về tòa nhà Hàm cá mập. Và ông đã kể về việc đứa con tinh thần của mình đã trở thành một thứ mà cha nó không thể nhận ra như thế nào:

Khi tham dự cuộc thi thiết kế, công trình này có tên là Trung tâm Giao dịch Thương mại Quốc tế, tôi đã đi dạo khu phố cổ và hồ Gươm để tìm ý tưởng. Nếu đi từ hồ Gươm qua các phố Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường, Hàng Giấy, thì phố cổ được kết thúc bởi tháp nước Hàng Đậu, một khối trụ. Vì thế, công trình bắt đầu vào khu phố cổ cũng nên sử dụng những đường cong để “hô ứng” với tháp nước ở phía cuối. Mà những đường cong có lẽ cũng phù hợp với hình dáng hồ Gươm và hình dáng khu đất. Thế là mình cầm bút xoáy xoáy trên giấy giống như khói dâng. Phương án được chọn và chủ đầu tư cho xây dựng.

Năm 1993, công trình đã thi công thô gần xong. Lúc ấy tôi phải đi công tác một thời gian ở Vinh. Lúc về Hà Nội, thấy công trình của mình bị bọc kín bằng vải dứa, nhiều chỗ bị đập nham nhở để cơi rộng ra. Tôi đã ngồi khóc, uất ức vì không hiểu tại sao người ta lại có cách đối xử dã man như vậy với tác phẩm kiến trúc, với tác giả thiết kế như thế.

Tôi khóc thật sự. Sau này, tôi mới biết rằng chủ đầu tư đã yêu cầu một KTS khác thay đổi thiết kế để thỏa mãn sự tham lam của họ. Cái đường cong mà tôi thiết kế, nó rất đẹp và không quá phô trương ra ngoài quảng trường như khi bị chỉnh sửa sau này. Trong quá trình thiết kế, KTS Trương Tùng đã góp ý với tôi là “phải nhường chỗ cho quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục nhiều hơn” và tôi đã đồng ý tiếp thu. Ấy vậy người ta lại táo tợn mở rộng công trình mà không hề hỏi ý kiến tác giả của nó. Tôi viết đơn kiện lên thành phố nhưng các anh bảo rằng: “Cứ yên tâm, biết đâu sau này nó lại đẹp thì sao!?” Thôi thì cố “yên tâm” vậy. Nhưng sau đó sự việc còn diễn biến kinh khủng hơn khi người ta tự ý sơn màu đen sì cho công trình. Thảm họa dư luận chính ở thời điểm này. Có lẽ vì thế mà cái tên “Hàm Cá Mập” ra đời.

Họ thấy dư luận chê bôi nhiều quá nên lại mời mình đến giải quyết bãi chiến trường. Tôi nghĩ thôi đời mình cũng chỉ đến thế thôi, buồn lắm, nhưng cố nhẫn nhịn để hoàn thành. Tôi cũng không yêu cầu phá đi để sửa lại giống như thiết kế ban đầu, chỉ điều chỉnh cho gọn vào một chút và sơn lại màu trắng, như chúng ta thấy hôm nay. Ngày hoàn thành, tôi có nói với chủ đầu tư rằng mình chỉ mong muốn công trình này sẽ là một kỷ niệm đẹp đối với Hà Nội, và hi vọng người ta sau này cố gắng giữ gìn hình ảnh công trình cho tốt, đừng phơi quần lót, bít tất ngoài ban công.

Và cũng để ghi nhớ những kỉ niệm buồn vui của chính mình với công trình này, tôi đã ra phố Hàng Giấy mua bốn con cóc bằng gốm, cho gắn ba con vào nóc cột ở thế ngước lên trời, còn một con mang về nhà. Con cóc là cậu ông Trời mà chẳng kiện được ai. Nó cứ ngước cổ lên trời kêu thế thôi.

Ở các công trình khác do mình thiết kế, tôi thường sử dụng đường thẳng và mảng phẳng, chỉ có Hàm Cá Mập là bắt buộc phải sử dụng đường cong. Nếu như sau này người ta cải tạo hoặc xây mới Hàm Cá Mập, thì tôi chỉ mong các KTS tương lai hãy giữ lại “đét-xanh” của nó, cái đường cong đó là thích hợp nhất đối với địa điểm này, không có đường nét nào khác có thể thay thế được.

 

[Son Luong Thanh]

đúng là ngày xưa nhìn giống hàm cá mập thật

 

[Елена]

Đứa con tinh thần mà mình đặt hết tâm tư vào nó mà bị người khác phá nát như thế thì còn gì buồn hơn nữa!