Người dân nước láng giềng được trả tiền để sử dụng điện. Sao có chuyện đó?

[Hưng Nghé]

Trong những ngày gần đây, sau Chiết Giang, giá điện tại Sơn Đông của Trung Quốc đã rơi vào trạng thái "giá điện âm" chưa từng có, nghĩa là người tiêu dùng được trả tiền để sử dụng điện. Điều này nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng thực tế có những lý do kinh tế và kỹ thuật đằng sau hiện tượng này.

Trước hết, hiện tượng giá điện âm thường xảy ra khi nguồn cung điện vượt quá nhu cầu tiêu thụ. Trung Quốc có một hệ thống điện lực khổng lồ với sản lượng từ các nhà máy nhiệt điện, thủy điện, năng lượng mặt trời và gió. Khi điều kiện thời tiết thuận lợi, sản lượng điện từ năng lượng tái tạo tăng vọt, đặc biệt là điện gió và mặt trời, khiến nguồn cung dư thừa. Theo số liệu thống kê, trong năm 2023, Trung Quốc đã sản xuất dư thừa khoảng 100 tỷ kWh điện, đặc biệt tại các khu vực có công suất phát điện tái tạo lớn như Nội Mông, Cam Túc, Tân Cương và Thanh Hải. Tuy nhiên, do hạn chế trong khả năng lưu trữ điện và truyền tải, hệ thống đôi khi buộc phải bán điện với giá âm để khuyến khích tiêu thụ.

Một nguyên nhân khác đến từ chính sách trợ giá và thị trường điện cạnh tranh. Ở Trung Quốc, nhiều khu vực đã áp dụng cơ chế giao dịch điện theo thời gian thực, nơi giá điện có thể dao động mạnh tùy theo cung cầu. Khi nhu cầu sử dụng thấp nhưng nguồn phát vẫn phải hoạt động (ví dụ vào ban đêm khi điện mặt trời không phát nhưng điện gió vẫn hoạt động), giá có thể giảm đến mức âm. Hiện tại, các khu vực như Sơn Tây, Thanh Hải, Nội Mông và Cam Túc là những nơi thường xuyên ghi nhận giá điện âm trong những ngày gần đây.

Về giá trị quy đổi, có những thời điểm giá điện âm rơi vào khoảng -0,114 nhân dân tệ/kWh, tức khoảng -400 đồng Việt Nam/kWh. Điều này có nghĩa là nếu một hộ gia đình hoặc doanh nghiệp tiêu thụ 1.000 kWh trong thời điểm đó, họ có thể được "trả" khoảng 400.000 đồng. Tuy nhiên, trên thực tế, người tiêu dùng phổ thông ít khi được hưởng lợi trực tiếp từ giá điện âm do hợp đồng điện bán lẻ thường có mức giá cố định hoặc điều chỉnh theo cơ chế riêng của nhà cung cấp điện.

Trung Quốc không phải quốc gia duy nhất từng có giá điện âm. Các nước châu Âu như Đức hay Đan Mạch cũng từng chứng kiến hiện tượng này khi tỷ lệ điện gió và mặt trời trong hệ thống quá lớn. Để giải quyết vấn đề, nhiều nước đang đầu tư mạnh vào công nghệ lưu trữ điện và điều chỉnh chính sách để tối ưu hóa hệ thống điện.

Tóm lại, giá điện âm tại Trung Quốc là kết quả của sự kết hợp giữa nguồn cung dư thừa, hạn chế trong lưu trữ và chính sách thị trường điện tự do. Đây là một minh chứng cho thấy sự phức tạp trong quản lý năng lượng tái tạo và là bài học cho các quốc gia đang phát triển hệ thống năng lượng sạch.