Đoạn Video
Ảnh
Hà Nội nhiều lần thay đổi địa giới hành chính. Tính từ năm 1954 đến nay, Hà Nội trải qua 4 lần thay đổi địa giới hành chính vào các năm 1961, 1978, 1991 và 2008.
Năm Minh Mạng thứ 12 (1831) đã có một đợt cải cách hành chính lớn nhất kể từ khi ra đời chế độ phong kiến Việt Nam, xóa bỏ Bắc thành (gồm 11 trấn và 1 phủ trực thuộc) ở miền Bắc và lập tỉnh Hà Nội. Hà Nội có nghĩa là "phía trong sông".
Ngày 19/7/1888, thành phố Hà Nội được thành lập. Qua các tư liệu lịch sử, đặc biệt là bản đồ Hà Nội năm 1902 cho thấy trung tâm thành phố bao gồm địa bàn phía Bắc hồ Hoàn Kiếm đến khu Dinh Toàn quyền.
Bản đồ địa giới hành chính Hà Nội từ năm 1945-1954 (Ảnh: Kinh tế Đô thị).
Cuối năm 1904, khu vực nội thành Hà Nội được chia làm 8 tiểu khu và vùng nông thôn ngoại thành ở phía Đông Nam Hà Nội.
Những năm 1925, 1936 vùng nội thành Hà Nội được mở rộng đáng kể; Hoàn Kiếm trở thành trung tâm thành phố. Khi đó phố chưa có tên và được đánh dấu bằng ô.
Vào khoảng năm 1935, Hà Nội có tất cả 175 ô phố. Vùng ngoại thành phía Nam bao gồm các làng thuộc xứ Bạch Mai, Khương Thượng, Kim Liên, Phương Liệt… với khoảng 20 thôn, làng.
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Hà Nội trở về với vai trò là thủ đô, gồm 5 khu nội thành và 120 xã ngoại thành.
Năm 1949 làng Quỳnh Lôi thuộc ngoại thành Hà Nội được sáp nhập vào khu phố Bạch Mai thuộc quận II nội thành Hà Nội. Năm 1950, thôn Mỹ Đức, Trung Tú, Trung Phụng và Kim Liên thuộc khu Bẩy Mẫu được cắt về khu Văn Miếu nội thành Hà Nội.
Thành phố Hà Nội hiện nay (Ảnh: Hữu Nghị).
Tính từ năm 1954 đến nay, Hà Nội trải qua 4 lần thay đổi địa giới hành chính vào các năm 1961, 1978, 1991 và 2008.
Trong đó, năm 1961 Hà Nội sáp nhập 18 xã, 6 thôn và một thị trấn thuộc tỉnh Hà Đông; 29 xã và một thị trấn của tỉnh Bắc Ninh; 17 xã và một nửa thôn của tỉnh Vĩnh Phúc; một xã của tỉnh Hưng Yên.
Địa giới Hà Nội sau khi mở rộng năm 1961 gồm: Phía Đông giáp tỉnh Hưng Yên và Bắc Ninh; phía Tây và Nam giáp tỉnh Hà Đông; phía Bắc giáp tỉnh Vĩnh Phúc và Bắc Ninh. Diện tích Hà Nội là 586,13km2 gồm 4 khu nội thành và 4 huyện ngoại thành; dân số khoảng 910.000 người.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thắng lợi, Hà Nội tiếp tục được chọn là Thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/7/1976). Yêu cầu mở rộng địa giới hành chính của Hà Nội trở nên cấp thiết, với định hướng mở rộng về phía Bắc sang đất của tỉnh Vĩnh Phú và về phía Tây sang đất của tỉnh Hà Sơn Bình.
Ngày 29/12/1978, Quốc hội khóa VI phê chuẩn đề án của Chính phủ mở rộng địa giới hành chính Hà Nội bằng việc sáp nhập một số huyện, thị xã, xã và thị trấn của tỉnh Hà Sơn Bình và tỉnh Vĩnh Phú vào Hà Nội.
Cụ thể gồm: Huyện Ba Vì (32 xã), huyện Phúc Thọ (22 xã), huyện Thạch Thất (19 xã), huyện Đan Phượng (15 xã và một thị trấn), huyện Hoài Đức (27 xã), thị xã Sơn Tây (9 xã và 5 phường) của tỉnh Hà Sơn Bình; huyện Mê Linh (22 xã và 2 thị trấn) và huyện Sóc Sơn (25 xã) của tỉnh Vĩnh Phúc.
Sau mở rộng năm 1978, Hà Nội có diện tích 2.123km2, gồm 4 khu nội thành và 12 huyện thị xã ngoại thành; dân số khoảng 2,5 triệu người.
Ngày 12/8/1991, Quốc hội ra nghị quyết điều chỉnh theo hướng thu hẹp địa giới hành chính Hà Nội: Chuyển huyện Mê Linh của Hà Nội về thuộc tỉnh Vĩnh Phú; chuyển thị xã Sơn Tây và 5 huyện Hoài Đức, Phúc Thọ, Đan Phượng, Ba Vì, Thạch Thất về thuộc tỉnh Hà Tây.
Địa giới hành chính của Hà Nội thu hẹp, phía Đông giáp tỉnh Hà Bắc và Hải Hưng, phía Tây giáp tỉnh Vĩnh Phú, phía Nam giáp tỉnh Hà Tây, phía Bắc giáp tỉnh Vĩnh Phú và Bắc Thái. Diện tích Thủ đô Hà Nội còn 921,8km2, gồm 4 quận nội thành và 5 huyện ngoại thành; dân số trên 2 triệu người.
Ngày 29/5/2008, Quốc hội thông qua nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính thành phố Hà Nội, gồm: Hợp nhất toàn bộ tỉnh Hà Tây, toàn bộ huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) và 4 xã Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình, Yên Trung thuộc huyện Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình) vào thành phố Hà Nội.
Trong vòng 54 năm (1954-2008) đã diễn ra 4 lần điều chỉnh lớn địa giới hành chính thành phố Hà Nội, trung bình hơn 10 năm điều chỉnh lớn một lần. Nhiều ý kiến nhận định việc đó cho thấy sự thiếu tầm nhìn chiến lược trong quy hoạch. Quy hoạch địa giới hành chính Hà Nội diễn ra manh mún, có lúc thu hẹp, có lúc mở rộng về một, hai hướng, có lúc lại mở rộng về cả 4 hướng.
Bản đồ hành chính thành phố Hà Nội (Ảnh: Bản đồ HN).
Trao đổi với phóng viên Dân trí về lần mở rộng địa giới hành chính năm 2008, ông Phạm Quang Nghị, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, nhớ lại: "Cảm nhận bao trùm thời điểm hợp nhất Hà Nội, Hà Tây, huyện Mê Linh (Vĩnh Phúc) và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn (Hòa Bình) là sự lo lắng. Lo vì khối lượng công việc không những lớn mà rất mới và khó, trong khi áp lực về thời gian thực hiện lại rất gấp".
Theo ông Nghị, quyết định hợp nhất bộ máy chỉ là quyết định hành chính nên không khó lắm.
"Quyết định sắp xếp, bố trí cán bộ - những việc liên quan đến con người, đụng chạm đến tâm tư, tình cảm, quyền và lợi ích con người - mới khó. Phải sắp xếp khi "hai cấp trưởng còn một", số lượng cấp phó tăng gấp đôi, việc chọn ai làm trưởng, ai làm phó, ai ở lại, ai phải điều động đi, thậm chí nghỉ việc, là việc rất khó khăn", ông Nghị chia sẻ.
Một điều trăn trở khác, theo ông Nghị, là lo ngại cán bộ hai địa phương hợp nhất nhưng phong cách, trình độ, kinh nghiệm làm việc không đồng nhất, không hợp tác được với nhau sẽ ảnh hưởng đến công việc. Do các phương án đều đã được dự trù nên mọi việc đều diễn ra trôi chảy.
"Thời điểm đó, Hà Nội đã huy động toàn bộ đội ngũ cán bộ vào cuộc với phương châm đoàn kết, hợp tác, trách nhiệm", ông Nghị cho hay.
Theo Nghị quyết số 1286/NQ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính của Hà Nội giai đoạn 2023-2025, sau khi sắp xếp, Hà Nội có 30 đơn vị hành chính cấp huyện (12 quận, 17 huyện và 1 thị xã); 526 đơn vị hành chính cấp xã (160 phường, 345 xã và 21 thị trấn).
12 quận gồm: Ba Đình, Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Thanh Xuân, Hoàng Mai, Long Biên, Hà Đông, Tây Hồ, Nam Từ Liêm và Bắc Từ Liêm.
17 huyện, 1 thị xã bao gồm: Thanh Trì, Ba Vì, Đan Phượng, Gia Lâm, Đông Anh, Thường Tín, Thanh Oai, Chương Mỹ, Hoài Đức, Mỹ Đức, Phúc Thọ, Thạch Thất, Quốc Oai, Phú Xuyên, Ứng Hòa, Mê Linh, Sóc Sơn, và thị xã Sơn Tây.
Hà Nội là thành phố có nhiều đơn vị hành chính cấp huyện nhất hiện nay, đồng thời là thành phố trực thuộc Trung ương duy nhất của Việt Nam có thị xã.
Hà Nội hiện có diện tích 3.359,82km2, dân số khoảng 8,5 triệu người - đông dân thứ hai của cả nước sau TPHCM (gần 9 triệu người).
Chủ trương sáp nhập tỉnh đang thu hút sự chú ý, quan tâm của dư luận cả nước. 4 tỉnh có diện tích nhỏ nhất ở Việt Nam đều nằm giáp ranh với Hà Nội, gồm: Bắc Ninh - tỉnh có diện tích nhỏ nhất với 822,70km2, đứng thứ 2 là Hà Nam 860,90km2, Hưng Yên đứng thứ 3 với 930,20km2 và tỉnh Vĩnh Phúc đứng kế tiếp với 1.235,20km2.
Bộ Chính trị yêu cầu đề án nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh sẽ trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng trước ngày 7/4
Năm Minh Mạng thứ 12 (1831) đã có một đợt cải cách hành chính lớn nhất kể từ khi ra đời chế độ phong kiến Việt Nam, xóa bỏ Bắc thành (gồm 11 trấn và 1 phủ trực thuộc) ở miền Bắc và lập tỉnh Hà Nội. Hà Nội có nghĩa là "phía trong sông".
Ngày 19/7/1888, thành phố Hà Nội được thành lập. Qua các tư liệu lịch sử, đặc biệt là bản đồ Hà Nội năm 1902 cho thấy trung tâm thành phố bao gồm địa bàn phía Bắc hồ Hoàn Kiếm đến khu Dinh Toàn quyền.
Bản đồ địa giới hành chính Hà Nội từ năm 1945-1954 (Ảnh: Kinh tế Đô thị).
Cuối năm 1904, khu vực nội thành Hà Nội được chia làm 8 tiểu khu và vùng nông thôn ngoại thành ở phía Đông Nam Hà Nội.
Những năm 1925, 1936 vùng nội thành Hà Nội được mở rộng đáng kể; Hoàn Kiếm trở thành trung tâm thành phố. Khi đó phố chưa có tên và được đánh dấu bằng ô.
Vào khoảng năm 1935, Hà Nội có tất cả 175 ô phố. Vùng ngoại thành phía Nam bao gồm các làng thuộc xứ Bạch Mai, Khương Thượng, Kim Liên, Phương Liệt… với khoảng 20 thôn, làng.
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Hà Nội trở về với vai trò là thủ đô, gồm 5 khu nội thành và 120 xã ngoại thành.
Năm 1949 làng Quỳnh Lôi thuộc ngoại thành Hà Nội được sáp nhập vào khu phố Bạch Mai thuộc quận II nội thành Hà Nội. Năm 1950, thôn Mỹ Đức, Trung Tú, Trung Phụng và Kim Liên thuộc khu Bẩy Mẫu được cắt về khu Văn Miếu nội thành Hà Nội.
Thành phố Hà Nội hiện nay (Ảnh: Hữu Nghị).
Tính từ năm 1954 đến nay, Hà Nội trải qua 4 lần thay đổi địa giới hành chính vào các năm 1961, 1978, 1991 và 2008.
Trong đó, năm 1961 Hà Nội sáp nhập 18 xã, 6 thôn và một thị trấn thuộc tỉnh Hà Đông; 29 xã và một thị trấn của tỉnh Bắc Ninh; 17 xã và một nửa thôn của tỉnh Vĩnh Phúc; một xã của tỉnh Hưng Yên.
Địa giới Hà Nội sau khi mở rộng năm 1961 gồm: Phía Đông giáp tỉnh Hưng Yên và Bắc Ninh; phía Tây và Nam giáp tỉnh Hà Đông; phía Bắc giáp tỉnh Vĩnh Phúc và Bắc Ninh. Diện tích Hà Nội là 586,13km2 gồm 4 khu nội thành và 4 huyện ngoại thành; dân số khoảng 910.000 người.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thắng lợi, Hà Nội tiếp tục được chọn là Thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/7/1976). Yêu cầu mở rộng địa giới hành chính của Hà Nội trở nên cấp thiết, với định hướng mở rộng về phía Bắc sang đất của tỉnh Vĩnh Phú và về phía Tây sang đất của tỉnh Hà Sơn Bình.
Ngày 29/12/1978, Quốc hội khóa VI phê chuẩn đề án của Chính phủ mở rộng địa giới hành chính Hà Nội bằng việc sáp nhập một số huyện, thị xã, xã và thị trấn của tỉnh Hà Sơn Bình và tỉnh Vĩnh Phú vào Hà Nội.
Cụ thể gồm: Huyện Ba Vì (32 xã), huyện Phúc Thọ (22 xã), huyện Thạch Thất (19 xã), huyện Đan Phượng (15 xã và một thị trấn), huyện Hoài Đức (27 xã), thị xã Sơn Tây (9 xã và 5 phường) của tỉnh Hà Sơn Bình; huyện Mê Linh (22 xã và 2 thị trấn) và huyện Sóc Sơn (25 xã) của tỉnh Vĩnh Phúc.
Sau mở rộng năm 1978, Hà Nội có diện tích 2.123km2, gồm 4 khu nội thành và 12 huyện thị xã ngoại thành; dân số khoảng 2,5 triệu người.
Ngày 12/8/1991, Quốc hội ra nghị quyết điều chỉnh theo hướng thu hẹp địa giới hành chính Hà Nội: Chuyển huyện Mê Linh của Hà Nội về thuộc tỉnh Vĩnh Phú; chuyển thị xã Sơn Tây và 5 huyện Hoài Đức, Phúc Thọ, Đan Phượng, Ba Vì, Thạch Thất về thuộc tỉnh Hà Tây.
Địa giới hành chính của Hà Nội thu hẹp, phía Đông giáp tỉnh Hà Bắc và Hải Hưng, phía Tây giáp tỉnh Vĩnh Phú, phía Nam giáp tỉnh Hà Tây, phía Bắc giáp tỉnh Vĩnh Phú và Bắc Thái. Diện tích Thủ đô Hà Nội còn 921,8km2, gồm 4 quận nội thành và 5 huyện ngoại thành; dân số trên 2 triệu người.
Ngày 29/5/2008, Quốc hội thông qua nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính thành phố Hà Nội, gồm: Hợp nhất toàn bộ tỉnh Hà Tây, toàn bộ huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) và 4 xã Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình, Yên Trung thuộc huyện Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình) vào thành phố Hà Nội.
Trong vòng 54 năm (1954-2008) đã diễn ra 4 lần điều chỉnh lớn địa giới hành chính thành phố Hà Nội, trung bình hơn 10 năm điều chỉnh lớn một lần. Nhiều ý kiến nhận định việc đó cho thấy sự thiếu tầm nhìn chiến lược trong quy hoạch. Quy hoạch địa giới hành chính Hà Nội diễn ra manh mún, có lúc thu hẹp, có lúc mở rộng về một, hai hướng, có lúc lại mở rộng về cả 4 hướng.
Bản đồ hành chính thành phố Hà Nội (Ảnh: Bản đồ HN).
Trao đổi với phóng viên Dân trí về lần mở rộng địa giới hành chính năm 2008, ông Phạm Quang Nghị, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, nhớ lại: "Cảm nhận bao trùm thời điểm hợp nhất Hà Nội, Hà Tây, huyện Mê Linh (Vĩnh Phúc) và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn (Hòa Bình) là sự lo lắng. Lo vì khối lượng công việc không những lớn mà rất mới và khó, trong khi áp lực về thời gian thực hiện lại rất gấp".
Theo ông Nghị, quyết định hợp nhất bộ máy chỉ là quyết định hành chính nên không khó lắm.
"Quyết định sắp xếp, bố trí cán bộ - những việc liên quan đến con người, đụng chạm đến tâm tư, tình cảm, quyền và lợi ích con người - mới khó. Phải sắp xếp khi "hai cấp trưởng còn một", số lượng cấp phó tăng gấp đôi, việc chọn ai làm trưởng, ai làm phó, ai ở lại, ai phải điều động đi, thậm chí nghỉ việc, là việc rất khó khăn", ông Nghị chia sẻ.
Một điều trăn trở khác, theo ông Nghị, là lo ngại cán bộ hai địa phương hợp nhất nhưng phong cách, trình độ, kinh nghiệm làm việc không đồng nhất, không hợp tác được với nhau sẽ ảnh hưởng đến công việc. Do các phương án đều đã được dự trù nên mọi việc đều diễn ra trôi chảy.
"Thời điểm đó, Hà Nội đã huy động toàn bộ đội ngũ cán bộ vào cuộc với phương châm đoàn kết, hợp tác, trách nhiệm", ông Nghị cho hay.
Theo Nghị quyết số 1286/NQ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính của Hà Nội giai đoạn 2023-2025, sau khi sắp xếp, Hà Nội có 30 đơn vị hành chính cấp huyện (12 quận, 17 huyện và 1 thị xã); 526 đơn vị hành chính cấp xã (160 phường, 345 xã và 21 thị trấn).
12 quận gồm: Ba Đình, Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Thanh Xuân, Hoàng Mai, Long Biên, Hà Đông, Tây Hồ, Nam Từ Liêm và Bắc Từ Liêm.
17 huyện, 1 thị xã bao gồm: Thanh Trì, Ba Vì, Đan Phượng, Gia Lâm, Đông Anh, Thường Tín, Thanh Oai, Chương Mỹ, Hoài Đức, Mỹ Đức, Phúc Thọ, Thạch Thất, Quốc Oai, Phú Xuyên, Ứng Hòa, Mê Linh, Sóc Sơn, và thị xã Sơn Tây.
Hà Nội là thành phố có nhiều đơn vị hành chính cấp huyện nhất hiện nay, đồng thời là thành phố trực thuộc Trung ương duy nhất của Việt Nam có thị xã.
Hà Nội hiện có diện tích 3.359,82km2, dân số khoảng 8,5 triệu người - đông dân thứ hai của cả nước sau TPHCM (gần 9 triệu người).
Chủ trương sáp nhập tỉnh đang thu hút sự chú ý, quan tâm của dư luận cả nước. 4 tỉnh có diện tích nhỏ nhất ở Việt Nam đều nằm giáp ranh với Hà Nội, gồm: Bắc Ninh - tỉnh có diện tích nhỏ nhất với 822,70km2, đứng thứ 2 là Hà Nam 860,90km2, Hưng Yên đứng thứ 3 với 930,20km2 và tỉnh Vĩnh Phúc đứng kế tiếp với 1.235,20km2.
Bộ Chính trị yêu cầu đề án nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh sẽ trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng trước ngày 7/4
