Đoạn Video
Ảnh
Với nhiều thế hệ, đặc biệt là 8x và 9x, “Chi chi chành chành” gắn liền với ký ức tuổi thơ vô tư. Thế nhưng, ẩn sau giai điệu đồng dao quen thuộc ấy lại là tiếng than cho một giai đoạn bi thương của lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIX.
Trò chơi “Chi chi chành chành” vốn đơn giản: một người hô đồng dao, những người khác đặt tay vào lòng bàn tay người hô và chờ bị chụp bất ngờ. Nó từng là trò chơi “quốc dân” trong sân trường, đầu ngõ, nơi trẻ em sum vầy. Tuy nhiên, theo Kinh Thi Việt Nam do nhà văn Trương Tửu biên soạn, từng câu trong bài đồng dao lại phản ánh biến cố có thật trong giai đoạn 1856 - 1888, khi đất nước chìm trong binh lửa và biến động triều đình.
Câu mở đầu “Chi chi chành chành” được xem như lời bố cáo, báo tin rộng rãi cho dân chúng để dân chúng hay tin, cho mọi người cùng biết về bối cảnh tình hình biến động.
Ngay sau đó, câu “Cái đanh nổ lửa” ám chỉ sự kiện Pháp nổ súng tấn công bán đảo Sơn Trà, mở màn cuộc xâm lược Việt Nam.
(Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam tại bán đảo Sơn Trà. Anhr: Anh Trọc Comics.)
“Con ngựa đứt cương”, câu nói này ám chỉ cho việc vua Tự Đức băng hà vào năm 1883 và sự rối loạn của triều đình Huế khi đó.
Tiếp nối, “Ba vương lập đế”, câu đồng dao này đang phản ánh đến việc từ khi vua Tự Đức chết chưa đầy 1 năm đã có 3 vị vua thay nhau liên tiếp lên ngôi và cả ba đều có chung số phận ngắn ngủi, bị sát hại khi thời cuộc rối ren. Đầu tiên là vua Dục Đức lên ngôi vào năm 1883, nhưng ông chỉ làm vua được 3 ngày. Sau đó là vua Hiệp Hòa lên ngôi vào cùng năm đó nhưng ông chỉ làm vua được 4 tháng. Cuối cùng là vua Kiến Phúc, ông lên ngôi từ năm 1883 - 1884, thời gian ông làm vua được 1 năm. Điểm chung duy nhất của những vị vua này là đều bị sát hại.
(Vua Tự Đức chết chưa đầy 1 năm đã có 3 vị vua thay nhau liên tiếp lên ngôi nhưng số phận ngắn ngủi. Anhr: Anh Trọc Comics.)
Đến câu “Cấp kế đi tìm”, câu này ám chỉ biến cố năm 1885, khi Tôn Thất Thuyết bị De Coursy xử ép nên vào đêm 22 tháng 5 năm 1885, nên ông đã quyết định bất ngờ đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế nhưng thất bại, buộc phải đưa vua Hàm Nghi lánh nạn và phát động phong trào Cần Vương. Sự kiện này khiến quân Pháp ráo riết truy tìm nhà vua, song song với đó là tìm cách trấn an lòng dân.
Câu cuối cùng “Hú tim òa ập” nhắc lại bi kịch năm 1888. Vào đêm 26 tháng 9 năm 1888, Trương Quang Ngọc cùng với đội hầu cận của vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình tạo phản. Chúng xông vào chỗ ở của vua ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình để bắt vua Hàm Nghi. Vua bị bắt trong khi đang ngủ, sau đó đưa về gặp bọn Pháp. Bị phản bội và bắt giữ nhưng nhà vua không chịu khuất phục, nên ông đã bị đưa sang châu Phi, sau này cũng không có cơ hội trở lại Việt Nam, khép lại một chương bi thương trong lịch sử dân tộc.
(Vua Hàm Nghi bị phản bội và bắt giữ giao cho Pháp. Anhr: Anh Trọc Comics.)
Dù mang ý nghĩa sâu xa gắn với những biến cố lớn lao, trò chơi “Chi chi chành chành” vẫn hiện diện trong ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ như một nét hồn nhiên, trong trẻo. Nó vừa nhắc nhớ về quá khứ, vừa là minh chứng cho sự giao thoa kỳ lạ giữa văn hóa dân gian và lịch sử dân tộc. Giờ đây, bạn có còn nhớ trò chơi này không?
Trò chơi “Chi chi chành chành” vốn đơn giản: một người hô đồng dao, những người khác đặt tay vào lòng bàn tay người hô và chờ bị chụp bất ngờ. Nó từng là trò chơi “quốc dân” trong sân trường, đầu ngõ, nơi trẻ em sum vầy. Tuy nhiên, theo Kinh Thi Việt Nam do nhà văn Trương Tửu biên soạn, từng câu trong bài đồng dao lại phản ánh biến cố có thật trong giai đoạn 1856 - 1888, khi đất nước chìm trong binh lửa và biến động triều đình.
Câu mở đầu “Chi chi chành chành” được xem như lời bố cáo, báo tin rộng rãi cho dân chúng để dân chúng hay tin, cho mọi người cùng biết về bối cảnh tình hình biến động.
Ngay sau đó, câu “Cái đanh nổ lửa” ám chỉ sự kiện Pháp nổ súng tấn công bán đảo Sơn Trà, mở màn cuộc xâm lược Việt Nam.
(Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam tại bán đảo Sơn Trà. Anhr: Anh Trọc Comics.)
“Con ngựa đứt cương”, câu nói này ám chỉ cho việc vua Tự Đức băng hà vào năm 1883 và sự rối loạn của triều đình Huế khi đó.
Tiếp nối, “Ba vương lập đế”, câu đồng dao này đang phản ánh đến việc từ khi vua Tự Đức chết chưa đầy 1 năm đã có 3 vị vua thay nhau liên tiếp lên ngôi và cả ba đều có chung số phận ngắn ngủi, bị sát hại khi thời cuộc rối ren. Đầu tiên là vua Dục Đức lên ngôi vào năm 1883, nhưng ông chỉ làm vua được 3 ngày. Sau đó là vua Hiệp Hòa lên ngôi vào cùng năm đó nhưng ông chỉ làm vua được 4 tháng. Cuối cùng là vua Kiến Phúc, ông lên ngôi từ năm 1883 - 1884, thời gian ông làm vua được 1 năm. Điểm chung duy nhất của những vị vua này là đều bị sát hại.
(Vua Tự Đức chết chưa đầy 1 năm đã có 3 vị vua thay nhau liên tiếp lên ngôi nhưng số phận ngắn ngủi. Anhr: Anh Trọc Comics.)
Đến câu “Cấp kế đi tìm”, câu này ám chỉ biến cố năm 1885, khi Tôn Thất Thuyết bị De Coursy xử ép nên vào đêm 22 tháng 5 năm 1885, nên ông đã quyết định bất ngờ đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế nhưng thất bại, buộc phải đưa vua Hàm Nghi lánh nạn và phát động phong trào Cần Vương. Sự kiện này khiến quân Pháp ráo riết truy tìm nhà vua, song song với đó là tìm cách trấn an lòng dân.
Câu cuối cùng “Hú tim òa ập” nhắc lại bi kịch năm 1888. Vào đêm 26 tháng 9 năm 1888, Trương Quang Ngọc cùng với đội hầu cận của vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình tạo phản. Chúng xông vào chỗ ở của vua ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình để bắt vua Hàm Nghi. Vua bị bắt trong khi đang ngủ, sau đó đưa về gặp bọn Pháp. Bị phản bội và bắt giữ nhưng nhà vua không chịu khuất phục, nên ông đã bị đưa sang châu Phi, sau này cũng không có cơ hội trở lại Việt Nam, khép lại một chương bi thương trong lịch sử dân tộc.
(Vua Hàm Nghi bị phản bội và bắt giữ giao cho Pháp. Anhr: Anh Trọc Comics.)
Dù mang ý nghĩa sâu xa gắn với những biến cố lớn lao, trò chơi “Chi chi chành chành” vẫn hiện diện trong ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ như một nét hồn nhiên, trong trẻo. Nó vừa nhắc nhớ về quá khứ, vừa là minh chứng cho sự giao thoa kỳ lạ giữa văn hóa dân gian và lịch sử dân tộc. Giờ đây, bạn có còn nhớ trò chơi này không?
