Tuyển sinh đại học 2025: Cuộc chơi nguyện vọng – Khi ảo lấn át thật

[Thanh Hải Lucky]

Nhìn vào bức tranh tuyển sinh đại học năm 2025 nhiều người không khỏi băn khoăn: Liệu chúng ta đang hướng tới một nền giáo dục công bằng và thực chất, hay đang bước vào một cuộc đua “nguyện vọng ảo”, “điểm ảo” khiến cả thí sinh lẫn nhà trường đều mệt mỏi?

Lọc ảo, một nỗ lực có trách nhiệm, nhưng chưa đủ

Trước tiên, phải ghi nhận nỗ lực rất lớn từ Bộ GD&ĐT và các trường đại học – đặc biệt là ĐH Bách khoa Hà Nội và ĐHQG TP.HCM – trong việc chủ trì quy trình lọc ảo 6 lần. Quy trình này không đơn thuần là “lọc máy móc”, mà thể hiện sự cam kết mạnh mẽ về minh bạch, công bằng và trách nhiệm với hàng trăm nghìn thí sinh.

Nhưng nói đi cũng phải nói lại: dù lọc bao nhiêu lần đi chăng nữa, thì "thật" hay "ảo" không chỉ nằm ở thuật toán, mà nằm ở tâm lý và hành vi đăng kí của thí sinh.

Khi thí sinh "đặt cược" bằng 9 nguyện vọng

Kỷ lục đặt nguyện vọng xét tuyển năm nay là 152 nguyện vọng, trong đó có khoảng 10 thí sinh đặt trên 140 nguyện vọng.
Trung bình mỗi thí sinh đăng kí tới 9 nguyện vọng một con số tăng vọt so với những năm trước. Tại sao? Vì không còn xét tuyển sớm. Tức là, các em buộc phải đánh cược tất cả “lá bài” của mình vào một lần duy nhất – lần lọc ảo cuối cùng.

Và trong một cuộc chơi không rõ xác suất, người ta thường chọn cách đánh an toàn. Vậy là các trường top dưới “gánh” hàng nghìn nguyện vọng “dự phòng”. Kết quả: nhiều nguyện vọng không thực sự phản ánh mong muốn học tập, mà chỉ là “phao cứu sinh”.

Các trường tốp 2, tốp 3 – nạn nhân của cuộc đua nguyện vọng

Dễ thấy rằng, các trường tốp trên vẫn giữ được sự ổn định, thậm chí cạnh tranh khốc liệt hơn với mức điểm chuẩn dao động quanh 26,5 – 28+. Nhưng các trường tốp 2, tốp 3 lại rơi vào thế khó: số nguyện vọng thì tăng, nhưng liệu có bao nhiêu em thật sự muốn học?

Đây là nghịch lý rõ rệt của mùa tuyển sinh năm nay: “nhiều chưa chắc đã thật”. Việc ảo hóa dữ liệu xét tuyển khiến các trường khó xây dựng chiến lược đào tạo, đồng thời dễ rơi vào cảnh tuyển đủ chỉ tiêu mà lại thiếu đúng người học phù hợp.

Chứng chỉ quốc tế tăng đột biến

Một điểm đáng chú ý là sự gia tăng đột biến của các chứng chỉ tiếng Anh quốc tế. Hàng chục nghìn hồ sơ có IELTS, TOEFL, APTIS... đổ dồn vào các ngành truyền thông, báo chí nơi điểm chuẩn luôn ở mức "chạm trần". Trong khi đó, điểm thi tốt nghiệp THPT môn tiếng Anh lại thấp.

Đây có phải là sự dịch chuyển tích cực trong cách đánh giá năng lực ngoại ngữ? Hay là dấu hiệu cho thấy cuộc chơi đang ngày càng lệch về phía những em có điều kiện tiếp cận các kỳ thi quốc tế? Một câu hỏi không dễ trả lời, nhưng cần đặt ra để không ai bị bỏ lại phía sau.

Lối ra nào cho một mùa tuyển sinh công bằng hơn?

• Thứ nhất, có nên tính lại mô hình xét tuyển sớm một cách có chọn lọc, thay vì loại bỏ hoàn toàn như năm nay?
• Thứ hai, cần tăng cường phân luồng sau THPT, tránh để quá nhiều học sinh coi đại học là con đường duy nhất.
• Thứ ba, truyền thông và hướng nghiệp phải làm tốt hơn, để thí sinh hiểu rõ khả năng, đam mê và mục tiêu của mình, thay vì chạy theo "nguyện vọng hot".

Tuyển sinh đại học không chỉ là chuyện của con số và điểm chuẩn. Nó là câu chuyện về định hướng tương lai của hàng triệu thanh niên Việt Nam. Khi ảo nhiều hơn thật, trách nhiệm không chỉ thuộc về hệ thống mà còn ở cách chúng ta xây dựng một môi trường giáo dục trung thực, tử tế và nhân văn.
Cô Thanh Hải Lucky
Tư vấn Tâm lý Giáo dục & Hướng nghiệp
#tuyểnsinhđạihọc2025