Vì sao Bộ Xây dựng đề xuất cho vay lãi suất 0% trong 30 năm với dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam?

[Cindy Nguyễn]

Bộ Xây dựng vừa gửi Bộ Tư pháp thẩm định Dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, trong đó nổi bật là đề xuất Nhà nước cho nhà đầu tư vay vốn lãi suất tối thiểu 0% trong 30 năm và miễn thuế nhập khẩu đối với thiết bị, vật tư phục vụ dự án.

Đây được xem là động thái nhằm thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia vào một trong những dự án hạ tầng có quy mô và tổng mức đầu tư lớn nhất lịch sử Việt Nam.

Hình minh họa dự án đường sắt cao tốc trên thế giới (Ảnh: Shutterstock).

Cho vay ưu đãi 0%: Giảm gánh tài chính, chia sẻ rủi ro cho nhà đầu tư

Theo dự thảo, với hình thức đầu tư kinh doanh, Nhà nước có thể cho nhà đầu tư vay tối đa 80% tổng mức đầu tư (không gồm chi phí dự phòng) với lãi suất tối thiểu 0%, thời hạn vay tối đa 30 năm kể từ ngày giải ngân đầu tiên.

Lý giải cho cơ chế đặc biệt này, các chuyên gia nhận định dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam có vốn đầu tư hàng chục tỷ USD, thời gian thu hồi vốn kéo dài và tỷ suất sinh lời thấp nếu không có hỗ trợ của Nhà nước. Do đó, chính sách cho vay lãi suất thấp sẽ giúp giảm áp lực tài chính, tăng tính hấp dẫn cho các tập đoàn lớn khi cân nhắc đầu tư.

Cơ chế PPP: Nhà nước gánh phần rủi ro trong giai đoạn đầu

Đối với hình thức đối tác công – tư (PPP), Bộ Xây dựng đề xuất phần vốn góp của Nhà nước không vượt quá 80% tổng mức đầu tư được phê duyệt.

Đáng chú ý, trong 3 năm đầu vận hành, nếu doanh thu thực tế thấp hơn dự kiến, Nhà nước sẽ hỗ trợ 100% phần chênh lệch giảm cho nhà đầu tư. Sau thời gian này, cơ chế chia sẻ rủi ro sẽ được áp dụng theo quy định của Luật PPP.

Nguồn chi trả sẽ được ưu tiên từ khoản tăng thu ngân sách hằng năm, hoặc vốn đầu tư công trung hạn. Thời gian hoàn vốn tối đa cho dự án được đề xuất là 70 năm – một mốc dài chưa từng có trong các dự án hạ tầng trước đây.

Cơ chế kiểm soát vốn và trách nhiệm nhà đầu tư

Ngay sau khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, nhà đầu tư phải giải trình kế hoạch huy động và giải ngân vốn, đảm bảo mỗi kỳ giải ngân không thấp hơn 20% phần vốn góp.

Trường hợp không đáp ứng tiến độ huy động, sử dụng sai mục đích vốn vay, hoặc không khắc phục theo yêu cầu, cơ quan cấp phép có quyền thu hồi dự án và yêu cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại.

Ngoài ra, nhà đầu tư sẽ không được điều chỉnh các thông số kỹ thuật chính của dự án như khổ đường, tốc độ thiết kế hay tải trọng sau khi được phê duyệt – nhằm tránh nguy cơ đội vốn, chậm tiến độ hoặc thay đổi tiêu chuẩn kỹ thuật.

Miễn thuế nhập khẩu để giảm chi phí đầu tư

Một điểm đáng chú ý khác là nhà đầu tư được miễn thuế nhập khẩu đối với máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải đường sắt, linh kiện, vật tư và phụ tùng phục vụ dự án – nếu trong nước chưa sản xuất được hoặc chưa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.


Theo Bộ Xây dựng, cơ chế này giúp giảm chi phí đầu vào, đẩy nhanh tiến độ, và thu hút doanh nghiệp có năng lực công nghệ cao, đặc biệt là các tập đoàn nước ngoài có kinh nghiệm trong lĩnh vực đường sắt tốc độ cao.

Giới chuyên gia nhận định, việc Bộ Xây dựng đề xuất cơ chế tài chính đặc thù – bao gồm vay ưu đãi lãi suất 0%, thời hạn 30 năm, và hỗ trợ doanh thu trong giai đoạn đầu – là nhằm hạn chế rủi ro tài chính, đồng thời tạo cú hích thu hút đầu tư tư nhân vào dự án có tổng mức đầu tư ước tính hơn 60 tỷ USD.

Nếu được Chính phủ và Quốc hội thông qua, đây sẽ là mô hình chính sách tài chính đặc biệt nhất từng được áp dụng cho một dự án hạ tầng tại Việt Nam, đánh dấu bước chuyển lớn trong cơ chế huy động vốn cho các công trình chiến lược quốc gia.

 

[Son Luong Thanh]

 

[Mrưng A]

Nếu cơ chế được thiết kế minh bạch, có lộ trình hoàn vốn rõ ràng và chọn nhà thầu uy tín, đây có thể là cú đột phá cho hạ tầng quốc gia. Ngược lại, nếu quản lý yếu kém, dự án sẽ dễ rơi vào vòng luẩn quẩn của đội vốn và chậm tiến độ.
* Tóm lại, ý tưởng đáng khích lệ, nhưng phải đi kèm với trách nhiệm, giám sát chặt chẽ và hiệu quả thực tế, chứ không chỉ là con số đẹp trên giấy.