Liên tiếp hai ca hôn mê bị vắt chanh vào miệng “cầu tỉnh lại”: Hành động sai lầm có thể gây chết người

[David Dũng]

Trong vài ngày qua, khoa Cấp cứu Bệnh viện Gia An 115 (TP.HCM) liên tiếp tiếp nhận hai trường hợp nguy kịch mà điểm chung là: người nhà đã vắt chanh vào miệng bệnh nhân đang hôn mê với hy vọng họ “tỉnh lại”. Hành động xuất phát từ tâm lý hoảng loạn này không chỉ không có tác dụng, mà còn đe doạ trực tiếp tính mạng người bệnh.

Dưới đây là khuyến cáo quan trọng từ bác sĩ và hướng dẫn xử trí đúng cho cộng đồng.

Vắt chanh vào miệng bệnh nhân: Vì sao có thể gây tử vong?

Theo bác sĩ Nguyễn Thắng Nhật Tuệ, Trưởng khoa Cấp cứu Bệnh viện Gia An 115, cả hai ca cấp cứu gần đây đều bị phát hiện có nước cốt chanh và tép chanh trong đường thở. Điều này gây:

• Sặc – tắc nghẽn đường thở, khiến bệnh nhân ngưng thở nhanh hơn
• Cản trở đặt nội khí quản, làm trì hoãn hồi sức
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng phổi
• Làm mất “thời gian vàng”, vốn cực kỳ quý giá trong cấp cứu ngưng tim – đột quỵ

Trong y khoa, bệnh nhân bất tỉnh tuyệt đối không được cho ăn, uống bất cứ thứ gì, kể cả nước lọc, thuốc hay nước chanh. Khi mất phản xạ nuốt, mọi chất đưa vào miệng đều có thể tràn thẳng vào khí quản.

Hai tình huống điển hình cảnh báo cộng đồng

1. Người đàn ông 52 tuổi – Hôn mê, ngưng tim vì trì hoãn gọi cấp cứu

Thay vì gọi 115 ngay lập tức, gia đình chờ người thân đến rồi mới gọi cấp cứu. Trong thời gian đó, họ cố vắt chanh vào miệng bệnh nhân. Lượng nước chanh tràn vào khí quản khiến việc đặt ống thở khó khăn hơn. Dù được hồi sinh tim phổi, CT cho thấy phù não nặng do thiếu oxy, tiên lượng cực kỳ xấu.

2. Bệnh nhân trẻ tuổi – Đột quỵ do tăng huyết áp, bị cho uống thuốc + nước chanh khi đang liệt nửa người

Vợ bệnh nhân, trong lúc chờ xe cấp cứu, vắt chanh vào miệng chồng để “cầu may”. Khi bác sĩ đặt nội khí quản, phải hút ra nhiều nước chanh và bã thuốc, tăng nguy cơ sặc và viêm phổi. Bệnh nhân sau đó được xác định xuất huyết não diện rộng, phải mổ khẩn.
Điểm chung của hai trường hợp: Việc vắt chanh vào miệng không những không giúp tỉnh lại mà còn ******** trạng tệ hơn rõ rệt.

Hiểu đúng: Chanh không có tác dụng hồi tỉnh, sát khuẩn hay “chữa bách bệnh”

Mạng xã hội hiện lan truyền trào lưu uống 200 – 500 ml nước cốt chanh mỗi ngày, tin vào công dụng:

• “Thải độc”
• “Giảm cân thần tốc”
• “Tăng sinh lý”
• “Điều hoà kinh nguyệt”
• “Trị bách bệnh”

Tất cả đều không có cơ sở khoa học, thậm chí có thể gây:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng
• Mòn men răng
• Rối loạn tiêu hoá, mất điện giải
• Nguy cơ sỏi thận
• Tương tác bất lợi với thuốc điều trị tăng huyết áp, tim mạch
• Rát bỏng niêm mạc miệng – thực quản khi dùng nguyên chất

Các chuyên gia khẳng định: 1/2 trái chanh pha loãng mỗi ngày là đủ. Uống chanh liều cao hoàn toàn không giúp “giải độc”, càng không có tác dụng hồi tỉnh người đang nguy kịch.

Nguyên tắc vàng khi gặp người bất tỉnh, yếu liệt, nghi đột quỵ

1. Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức
Đừng chờ “xem có tỉnh lại không”.

2. Tuyệt đối không cho uống bất kỳ thứ gì
Kể cả nước, thuốc, sữa, nước chanh hay bất kỳ chất lỏng nào.

3. Để bệnh nhân nằm nghiêng an toàn (nếu còn thở)
Giúp tránh hít sặc đờm/dịch nôn.

4. Kiểm tra nhịp thở và mạch

• Nếu ngừng thở → ép tim ngoài lồng ngực nếu biết kỹ thuật.
• Nếu còn thở → theo dõi sát.

5. Mở cửa, dọn lối để ê kíp cấp cứu tiếp cận nhanh nhất

6. Không lay mạnh, không nhỏ dầu gió, không đổ nước, không xoa bóp mạnh

Bài học từ hai trường hợp: Chậm 1 phút – mất thêm 10% cơ hội sống. Với đột quỵ, “thời gian là não”: mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh chết đi. Với ngưng tim, cơ hội sống giảm 10% mỗi phút nếu không được hồi sinh tim phổi.
Mọi hành động sai như vắt chanh vào miệng, đều khiến thời gian vàng bị lãng phí đáng tiếc.
Chanh là thực phẩm tốt nếu dùng điều độ, nhưng tuyệt đối không phải “thuốc đánh thức” người hôn mê, càng không phải “thần dược thải độc”. Hãy tỉnh táo trước những trào lưu phi khoa học trên mạng xã hội, và ghi nhớ: Trong cấp cứu, việc đúng nhất – duy nhất – là gọi 115 ngay và không cho bệnh nhân ăn uống bất kỳ thứ gì.

 

[Mrưng A]

Bài viết rất hữu ích, giúp chúng ta thêm kiến thức, nắm bắt được trình tự khi sơ cứu...! Nhiều người vẫn làm theo thói quen dân gian mà không biết có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Người hôn mê tuyệt đối không được đổ chanh, nước, hay bất kỳ thứ gì vào miệng - rất dễ gây sặc, tắc đường thở và khiến tình trạng nghiêm trọng hơn. Khi gặp người bất tỉnh, điều quan trọng nhất là gọi cấp cứu, kiểm tra nhịp thở, đặt người nằm nghiêng an toàn chứ đừng làm theo "mẹo" truyền miệng. Kiến thức sơ cứu đúng quan trọng lắm, mỗi người cần cập nhật để tránh những hậu quả đáng tiếc.

 

[Nguyễn Hữu Dũng]