Tại sao Việt Nam gọi ngày thứ Hai là thứ Hai mà không phải là thứ Nhất?

[Spring Hill]

Câu hỏi này liên quan chặt chẽ đến nguồn gốc tôn giáo và lịch sử văn hoá phương Tây – phương Đông. Việt Nam gọi ngày đầu tuần là “thứ Hai” (chứ không phải “thứ Nhất”) vì lý do sau:

1. Ảnh hưởng từ Thiên Chúa giáo và văn hoá La Mã​

Trong Kitô giáo, ngày đầu tiên trong tuần là Chủ nhật (Sunday) – ngày của Chúa (Chúa nhật = ngày Chúa nghỉ sau khi tạo dựng thế giới).
Các ngày sau đó được đánh số theo thứ tự:

• Thứ Hai → ngày thứ hai sau Chủ nhật
• Thứ Ba → ngày thứ ba sau Chủ nhật
• Thứ Tư → ngày thứ tư sau Chủ nhật
• … cho đến Thứ Bảy.

Nói cách khác, Chủ nhật mới là “thứ nhất”, chỉ là người ta không gọi là “thứ Nhất” mà dùng tên riêng “Chủ nhật” (ngày của Chúa).
Vì vậy, “thứ Hai” nghĩa là ngày thứ hai trong tuần, sau Chủ nhật.

2. Quá trình du nhập vào Việt Nam​

Cách gọi này bắt nguồn từ tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Latin – những ngôn ngữ của các nhà truyền giáo Công giáo đến Việt Nam từ thế kỷ 17.
Ví dụ trong tiếng Bồ Đào Nha:

• Segunda-feira → thứ hai
• Terça-feira → thứ ba
• Quarta-feira → thứ tư
• Quinta-feira → thứ năm
• Sexta-feira → thứ sáu
• Sábado → thứ bảy
• Domingo → Chủ nhật (từ “Dominus” = Chúa)

Các linh mục Alexandre de Rhodes và các giáo sĩ truyền giáo khác đã mang hệ thống này vào khi lập ra chữ Quốc ngữ, nên tiếng Việt hiện đại giữ nguyên cách đánh số “thứ Hai, thứ Ba, …”.

3. Trước đó, trong văn hoá Á Đông​

Trong hệ thống cổ truyền Trung Hoa, các ngày trong tuần không có tên kiểu “thứ” như vậy.
Người Việt xưa chỉ dùng:

• Ngày đầu tuần (nhật đầu kỳ)
• Các ngày theo thiên can – địa chi, hoặc lịch âm (ví dụ: ngày Giáp Tý, Ất Sửu…).

Sau này, khi giao lưu với phương Tây, Việt Nam mới tiếp thu khái niệm tuần lễ 7 ngày và hệ thống “thứ Hai, thứ Ba…” hiện nay.

---

Tóm lại:​

Ngày	Tên Việt Nam	Nguồn gốc & nghĩa
Chủ nhật	Ngày của Chúa	“Dominica dies” (Latin)
Thứ Hai	Ngày thứ hai sau Chủ nhật	“Secunda feria”
Thứ Ba	Ngày thứ ba sau Chủ nhật	“Tertia feria”
Thứ Tư	Ngày thứ tư sau Chủ nhật	“Quarta feria”
Thứ Năm	Ngày thứ năm sau Chủ nhật	“Quinta feria”
Thứ Sáu	Ngày thứ sáu sau Chủ nhật	“Sexta feria”
Thứ Bảy	Ngày nghỉ lễ Sabbath (Do Thái)	“Sabbatum”

---

​

Bảng so sánh​

Ngày	Tiếng Việt	Tiếng Anh	Tiếng Trung	Tiếng Nhật	Nguồn gốc / Ý nghĩa
Chủ nhật	Chủ nhật (ngày của Chúa)	Sunday	星期日 (xīngqī rì)	日曜日 (nichiyōbi)	Cả Anh, Trung, Nhật đều dùng chữ “nhật / sun / 日”, nghĩa là mặt trời. Ở phương Tây: “Sunday” = day of the Sun. Ở Việt Nam, chịu ảnh hưởng Thiên Chúa giáo nên gọi là “Chủ nhật” (ngày của Chúa).
Thứ Hai	Thứ Hai	Monday	星期一 (xīngqī yī)	月曜日 (getsuyōbi)	“Monday” = day of the Moon (ngày Mặt trăng). Trung – Nhật dùng “ngày thứ nhất trong tuần”: 一 (1), 月 (Mặt trăng). Việt Nam gọi “thứ Hai” vì tính Chủ nhật là ngày thứ nhất.
Thứ Ba	Thứ Ba	Tuesday	星期二 (xīngqī èr)	火曜日 (kayōbi)	“Tuesday” từ thần chiến tranh Tiw (tương đương Mars). Nhật dùng 火 (lửa) – hành tinh Mars (Hỏa tinh). Trung chỉ đánh số “hai”.
Thứ Tư	Thứ Tư	Wednesday	星期三 (xīngqī sān)	水曜日 (suiyōbi)	“Wednesday” từ Woden (Odin) – tương ứng Mercury. Nhật dùng 水 (nước) – Thủy tinh (Mercury).
Thứ Năm	Thứ Năm	Thursday	星期四 (xīngqī sì)	木曜日 (mokuyōbi)	“Thursday” từ thần Thor – tương ứng Jupiter. Nhật dùng 木 (gỗ) – Mộc tinh (Jupiter).
Thứ Sáu	Thứ Sáu	Friday	星期五 (xīngqī wǔ)	金曜日 (kin’yōbi)	“Friday” từ nữ thần Frigg/Venus. Nhật dùng 金 (kim loại) – Kim tinh (Venus).
Thứ Bảy	Thứ Bảy	Saturday	星期六 (xīngqī liù)	土曜日 (doyōbi)	“Saturday” từ thần Saturn. Nhật dùng 土 (đất) – Thổ tinh (Saturn).

---

​

​

Giải thích nguồn gốc khác biệt​

​

Tiếng Việt

• Hệ thống “thứ Hai – thứ Bảy” chịu ảnh hưởng Thiên Chúa giáo Bồ Đào Nha.
• “Chủ nhật” là “Dominica dies” (ngày của Chúa).
• Các ngày sau đó đánh số: thứ Hai (ngày thứ hai), thứ Ba (ngày thứ ba), …

​

Tiếng Anh

• Dựa theo thần thoại Bắc Âu và La Mã cổ.
• Mỗi ngày gắn với một thiên thể hoặc vị thần:
  • Sunday – Mặt Trời
  • Monday – Mặt Trăng
  • Tuesday – Mars (thần chiến tranh)
  • Wednesday – Mercury (thần trí tuệ)
  • Thursday – Jupiter/Thor (sấm sét)
  • Friday – Venus (tình yêu)
  • Saturday – Saturn (thời gian, đất)

​

Tiếng Trung

• “星期” (xīngqī) = “chu kỳ của các ngôi sao”.
• Các ngày đánh số đơn giản từ 一 đến 六, riêng Chủ nhật là “日” (ngày Mặt trời).
  → Cách gọi này phi tôn giáo, logic, dễ hiểu, mang tính hiện đại hóa.

​

Tiếng Nhật

• Gốc từ ngũ hành + thiên thể của chiêm tinh Trung Hoa cổ đại:
  • 日 (Mặt trời)
  • 月 (Mặt trăng)
  • 火 (Hỏa tinh)
  • 水 (Thủy tinh)
  • 木 (Mộc tinh)
  • 金 (Kim tinh)
  • 土 (Thổ tinh)
    → Nhật giữ lại ý nghĩa ngũ hành – thiên văn, không đánh số như Trung Quốc.

 

[Thinh Duc]

Bài viết rất bổ ích thiết thực . Cảm ơn tác giả đã rất kỳ công sưu tầm thông tin này .

 

[Mrưng A]

Bài viết rất thú vị và mang tính tìm hiểu văn hoá - ngôn ngữ sâu sắc. Cách lý giải vì sao Việt Nam gọi “thứ Hai” chứ không phải “thứ Nhất” giúp ta hiểu thêm về sự giao thoa giữa văn hoá phương Đông và ảnh hưởng tôn giáo - đặc biệt là từ Công giáo. Trước đây, người Việt chịu ảnh hưởng từ cách gọi của Thiên Chúa giáo, trong đó “Chúa nhật” là ngày đầu tiên trong tuần, dành để thờ phượng Chúa, nên các ngày sau mới được gọi lần lượt là thứ Hai, thứ Ba... Việc duy trì cách gọi này đến nay cho thấy ngôn ngữ không chỉ phản ánh thói quen sinh hoạt mà còn lưu giữ dấu ấn lịch sử, tín ngưỡng và văn hoá dân tộc.
* Một bài viết đáng đọc, giúp ta thêm yêu và trân trọng sự phong phú của tiếng Việt!