Điểm danh 22 tác phẩm điện ảnh Việt Nam gửi tranh cử giải Oscar từ năm 1993 đến nay

[Phan Hiền]

Có thể bạn chưa biết hoặc đã biết, thì hơn 30 năm qua (từ năm 1993), Việt Nam đã gửi 22 tác phẩm điện ảnh tranh cử hạng mục phim quốc tế xuất sắc nhất của giải Oscar. Hơn ba thập kỷ không chỉ là con đường tìm kiếm vinh quang ở Hollywood, mà còn là tấm gương phản chiếu diện mạo của nền điện ảnh Việt Nam, từ những thước phim đậm chất thơ đầu thập niên 1990 đến những tác phẩm mang hơi thở đương đại hôm nay. Sau đây, cùng điểm lại loạt phim Việt đã tham gia tranh cử tại các lần giải Oscar, có bộ phim nào bạn đã xem?

Mùa đu đủ xanh (1993) – Oscar lần thứ 66​

Mở đầu hành trình này là Mùa đu đủ xanh của đạo diễn Trần Anh Hùng, bộ phim được đề cử Oscar lần thứ 66. Lấy bối cảnh Sài Gòn thập niên 1950, phim kể câu chuyện về Mùi, một cô bé giúp việc nhỏ tuổi trong một gia đình trung lưu. Trong thế giới tĩnh lặng ấy, mọi âm thanh đều trở nên có hồn: tiếng dao cắt đu đủ, tiếng giọt nước rơi, tiếng chim hót xen lẫn những tiếng thở dài của người phụ nữ chịu cảnh chồng ngoại tình. Theo thời gian, Mùi lớn lên, vẫn giữ sự tĩnh lặng và dịu dàng như chính nhịp sống quanh cô. Khi trưởng thành, Mùi trở thành người giúp việc cho một người đàn ông độc thân, người mà cô từng ngưỡng mộ từ thuở nhỏ. Giữa hai người nảy sinh một tình cảm trong trẻo, không ồn ào, mà lặng lẽ lan tỏa như hương đu đủ chín. Bộ phim khép lại trong một kết thúc giản dị nhưng trọn vẹn.

Mùa đu đủ xanh không chỉ là bộ phim mở đầu cho giấc mơ Oscar của Việt Nam, mà còn là một bài thơ điện ảnh về sự kiên nhẫn, dịu dàng và niềm tin vào hạnh phúc bé nhỏ trong cuộc đời.

Bụi hồng (1996) – Oscar lần thứ 69​

Ba năm sau, điện ảnh Việt tiếp tục gửi Bụi hồng đến Oscar lần thứ 69. Bộ phim lấy bối cảnh vùng quê Bắc Bộ những năm sau chiến tranh, khi đất nước đang từng bước hồi sinh trong nghèo khó. Nhân vật trung tâm là vợ chồng anh Thức và chị Hòa, hai người nông dân hiền lành sống dựa vào mảnh ruộng nhỏ, với những bữa cơm đơn sơ nhưng chan chứa tình thương. Khi một cơn lũ bất ngờ cuốn trôi mùa màng, cuộc sống vốn bình yên bỗng chốc bị xáo trộn. Anh Thức quyết định rời quê lên thành phố kiếm sống, để lại vợ con ở lại với niềm mong chờ trong khắc khoải.

Sau bao biến cố, họ gặp lại nhau trong buổi sớm tinh mơ, khi ánh nắng đầu ngày nhuộm lên cánh đồng một màu “bụi hồng” dịu nhẹ, một biểu tượng cho niềm tin và sức sống bền bỉ. Bụi hồng không có những cao trào kịch tính, nhưng lại chạm đến trái tim người xem bằng sự mộc mạc và chân thật, phản chiếu tinh thần kiên cường, chịu thương chịu khó của con người Việt Nam trong những năm tháng khó khăn nhất.

Ba mùa (1999) – Oscar lần thứ 72​

Đến năm 1999, đạo diễn Tony Bùi mang đến Ba mùa, bộ phim được lựa chọn dự tranh Oscar lần thứ 72. Tác phẩm là bức tranh nhiều tầng lớp về Sài Gòn sau Đổi Mới, nơi phố xá nhộn nhịp nhưng vẫn tồn tại vô số mảnh đời nhỏ bé. Ba câu chuyện riêng biệt được kể song song, như ba “mùa” của cuộc sống: mùa của tình yêu, mùa của ký ức và mùa của hy vọng.

Mùa đầu tiên là câu chuyện của Hài, cô gái bán hoa sen ngày ngày hái những bông sen trắng dâng cho khách ngoại quốc, nuôi trong lòng giấc mơ được yêu thương chân thành. Mùa thứ hai kể về một cựu binh Mỹ trở lại Việt Nam tìm đứa con thất lạc, hành trình vừa chuộc lỗi vừa hàn gắn những vết thương chiến tranh. Mùa cuối cùng là hình ảnh một cô bé bán hàng rong lang thang giữa phố thị, tượng trưng cho sức sống và khát vọng của thế hệ mới.

Khi ba câu chuyện ấy gặp nhau dưới ánh bình minh Sài Gòn, người xem cảm nhận được hơi ấm của sự hồi sinh, nơi những con người nhỏ bé tìm thấy niềm tin và tình yêu giữa thành phố đầy biến động. Ba mùa là bản tình ca buồn nhưng trong trẻo, chạm đến những tầng sâu của tâm hồn và thể hiện khát vọng được nhìn nhận của điện ảnh Việt trên trường quốc tế.

Mùa hè chiều thẳng đứng (2000) – Oscar lần thứ 73​

Sau Ba mùa, điện ảnh Việt tiếp tục ghi dấu với Mùa hè chiều thẳng đứng gửi Oscar lần thứ 73. Bộ phim của đạo diễn Trần Anh Hùng là câu chuyện về tuổi thơ và ký ức, nơi ánh nắng hè miền Nam in dấu trên từng ngôi nhà, con đường và khuôn mặt trẻ con. Nhân vật chính, cô bé Lượm, trải qua một mùa hè đầy biến động khi gia đình cô đối diện với những thay đổi bất ngờ trong cuộc sống.

Phim khắc họa sự đối lập tinh tế giữa sự hồn nhiên của tuổi trẻ và những nỗi buồn tiềm ẩn của người lớn. Cảnh quay ánh sáng vàng rực rỡ, âm thanh tự nhiên hòa cùng nhịp thở yên bình của làng quê khiến người xem như bước vào một bức tranh sống động, vừa tĩnh lặng vừa thấm đẫm cảm xúc.

Vua bãi rác (2003) – Oscar lần thứ 76​

Vua bãi rác, gửi Oscar lần thứ 76, khai thác những vấn đề xã hội gai góc. Phim kể về một thanh niên sống trong bãi rác ngoại ô thành phố – nơi rác thải và mảnh đời cùng tồn tại. Qua ánh mắt nhân vật, khán giả nhận thấy sự nhọc nhằn, lòng tự trọng và hy vọng giữa những khó khăn tưởng chừng vô tận.

Câu chuyện không ồn ào, không màu mè, nhưng lại tạo nên sự ám ảnh lâu dài nhờ cách kể chuyện chân thực và hình ảnh đậm chất nhân văn. Vua bãi rác không chỉ phản ánh thực trạng xã hội, mà còn tôn vinh nghị lực sống phi thường của con người Việt Nam.

Mùa len trâu (2005) – Oscar lần thứ 78​

Oscar lần thứ 78 là Mùa len trâu, một hành trình về tuổi thơ vùng đồng bằng Bắc Bộ. Bộ phim theo chân hai cậu bé trong những ngày hè, khi cánh đồng, sông nước và đàn trâu trở thành thế giới riêng của chúng. Câu chuyện giản dị, gần gũi nhưng sâu sắc, nhấn mạnh sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, cùng những bài học đầu đời về tình bạn, gia đình và trưởng thành.

Chuyện của Pao (2006) – Oscar lần thứ 79​

Chuyện của Pao, Oscar lần thứ 79, đưa khán giả vào những bản làng Tây Bắc, nơi núi rừng, nếp sống dân tộc và truyền thống đan xen. Pao, một cô gái trẻ với đôi mắt tràn đầy khát vọng, phải đối mặt với nỗi đau mất mẹ và những hiềm khích trong cộng đồng. Bộ phim đậm chất thơ, từ cảnh núi non hùng vĩ đến chi tiết trang phục, đồ vật truyền thống, khiến khán giả cảm nhận được sức sống mạnh mẽ nhưng dịu dàng của con người nơi đây.

Áo lụa Hà Đông (2007) – Oscar lần thứ 80​

Áo lụa Hà Đông, Oscar lần thứ 80, là câu chuyện tình lặng lẽ nhưng đầy sâu sắc. Bộ phim kể về mối tình tuổi học trò giữa Hai Lúa và Thiều Hoa, được dệt nên bằng những chi tiết tinh tế: chiếc áo lụa, ánh sáng buổi sớm và những lời hứa thầm kín. Câu chuyện không chỉ là chuyện tình cá nhân mà còn là bức tranh về xã hội Việt Nam thập niên 60 với những quy tắc, định kiến và niềm hy vọng riêng của mỗi con người.

Đừng đốt (2009) – Oscar lần thứ 82​

Đừng đốt, gửi Oscar lần thứ 82, là bộ phim về những di chứng chiến tranh và trách nhiệm cá nhân. Câu chuyện xoay quanh nhân vật chính, một cán bộ quản lý di tích, khi anh phát hiện những tài liệu và hình ảnh nhạy cảm trong quá khứ, buộc anh phải đối diện với ký ức và sự thật mà xã hội từng chối bỏ. Bộ phim sử dụng ngôn ngữ hình ảnh ám ảnh, màu sắc lạnh và những khung cảnh tĩnh lặng, tạo nên không gian đầy áp lực nhưng sâu sắc, khiến người xem suy ngẫm về quá khứ và trách nhiệm với hiện tại.

Khát vọng Thăng Long (2011) – Oscar lần thứ 84​

Là bộ phim cổ trang duy nhất từ trước đến nay của Việt Nam tham gia trảnh cử, Khát vọng Thăng Long tại Oscar lần thứ 84, là một hành trình quay về thời Lý – Trần, khi Thăng Long là trung tâm văn hóa và chính trị của đất nước. Phim không chỉ tái hiện vẻ đẹp kiến trúc, cung điện và nghi lễ cổ, mà còn khắc họa những xung đột quyền lực, mưu lược và tình cảm con người. Qua lăng kính điện ảnh, khán giả nhận ra sự bền bỉ, trí tuệ và tinh thần dân tộc đã hun đúc nên lịch sử hào hùng của Việt Nam.

Mùi cỏ cháy (2012) – Oscar lần thứ 85​

Oscar lần thứ 85, Mùi cỏ cháy kể về hành trình của một nhóm thanh niên trẻ đi theo những câu chuyện tình yêu, thất vọng và hi vọng ở vùng đất Tây Nguyên hùng vĩ. Phim kết hợp cảnh quan thiên nhiên hoang sơ với đời sống tâm lý phức tạp, tạo nên một bức tranh giàu cảm xúc về tuổi trẻ, tình bạn và tình yêu. Âm nhạc dân gian Tây Nguyên và ánh sáng tự nhiên giúp khán giả cảm nhận được nhịp sống vừa dữ dội vừa dịu dàng của vùng đất này.

Trúng số (2015) – Oscar lần thứ 88​

Trúng số, Oscar lần thứ 88, là một tác phẩm khai thác yếu tố hài hước nhưng sâu sắc về ước mơ đổi đời của những con người bình thường. Câu chuyện xoay quanh ông Thắng, một người lao động chân tay bất ngờ trúng số và những hệ lụy từ sự giàu sang đột ngột. Phim phản ánh những mảng đời thường, tình cảm gia đình và những cạm bẫy của tham vọng, qua đó tạo nên tiếng cười nhưng cũng đầy suy ngẫm.

Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2016) – Oscar lần thứ 89​

Oscar lần thứ 89, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh là bức tranh tuổi thơ đậm chất thơ của miền Trung Việt Nam. Hai anh em Thiều và Tường lớn lên giữa làng quê thanh bình, với những buổi chiều chơi đùa, những trò nghịch ngợm và tình yêu thương gia đình. Bộ phim không chỉ gợi nhớ ký ức tuổi thơ, mà còn nhấn mạnh sự hồn nhiên, tinh thần đoàn kết và tình yêu quê hương của thế hệ trẻ.

Cha cõng con (2017) – Oscar lần thứ 90​

Cha cõng con, Oscar lần thứ 90, là câu chuyện cảm động về tình cha con trong bối cảnh nghèo khó và bệnh tật. Nhân vật chính là một người cha phải vượt núi non hiểm trở để đưa con gái đi chữa bệnh. Mỗi bước đi, mỗi giọt mồ hôi, mỗi ánh mắt đều toát lên sự hy sinh thầm lặng, sự kiên định và tình yêu vô bờ của người cha. Bộ phim lay động lòng người bằng sự giản dị, chân thật nhưng đầy sức mạnh cảm xúc.

Cô ba Sài Gòn (2018) – Oscar lần thứ 91​

Oscar lần thứ 91, Cô ba Sài Gòn là sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Bộ phim xoay quanh cô gái nhỏ An, người yêu thời trang truyền thống Việt Nam – áo dài. Qua câu chuyện của An, khán giả vừa được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những thập niên trước, vừa cảm nhận được tinh thần nữ quyền, khát khao tự do thể hiện cá nhân. Áo dài không chỉ là trang phục, mà còn là biểu tượng văn hóa, tình yêu quê hương và sức sống của phụ nữ Việt.

Hai Phượng (2019) – Oscar lần thứ 92​

Oscar lần thứ 92, Hai Phượng là câu chuyện hành động nhưng giàu cảm xúc về tình mẫu tử. Phim kể về Hai Phượng, một người mẹ đơn thân, khi con gái bị bắt cóc, cô phải băng qua những khu phố, khu công nghiệp và hang cùng ngõ hẻm để tìm con. Cảnh hành động mãn nhãn kết hợp với nhịp phim dồn dập nhưng vẫn giữ được yếu tố cảm xúc khiến khán giả không chỉ hồi hộp mà còn đồng cảm sâu sắc với nỗi đau và nghị lực phi thường của người mẹ.

Mắt Biếc (2020) – Oscar lần thứ 93​

Tham gia giải Oscar lần thứ 93, Mắt Biếc, được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, là bản tình ca về tuổi học trò và những rung động đầu đời. Nguyên và Ngọc, hai người bạn thuở nhỏ lớn lên trong làng, gắn bó bằng những kỷ niệm trong trẻo nhưng không tránh khỏi những hiểu lầm và chia ly. Phim sử dụng màu sắc, ánh sáng và nhạc nền tinh tế, tạo nên bầu không khí hoài niệm, gợi nhớ những cảm xúc mỏng manh nhưng sâu đậm của tuổi trẻ. Mắt Biếc không chỉ là câu chuyện tình yêu, mà còn là lời nhắc về những ký ức không thể quên trong đời mỗi người.

Bố già (2021) – Oscar lần thứ 94​

Oscar lần thứ 94, Bố già kể về ông Lộc, một người cha miền Nam với nhiều nỗi lo đời thường, từ gia đình đến công việc. Phim khắc họa mối quan hệ cha con với tất cả niềm yêu thương, xung đột và những khoảnh khắc giản dị nhưng sâu sắc. Từ những tiếng cười sảng khoái đến những giọt nước mắt thầm lặng, Bố già chạm đến trái tim người xem, thể hiện sự hài hòa giữa đời sống hiện đại và giá trị truyền thống.

578: Phát đạn của kẻ điên (2022) – Oscar lần thứ 95​

Oscar lần thứ 95, 578: Phát đạn của kẻ điên khai thác đề tài tội phạm và công lý. Bộ phim xoay quanh nhân vật Thế, một lái xe buýt kiên cường phải đối mặt với những kẻ bắt cóc hành khách. Phim vừa hồi hộp, vừa căng thẳng, đồng thời đặt ra những câu hỏi về đạo đức, trách nhiệm và lòng dũng cảm trong xã hội. Âm thanh và ánh sáng được sử dụng hiệu quả, khiến từng giây phút trên màn ảnh đều sống động và đáng nhớ.

Tro tàn rực rỡ (2023) – Oscar lần thứ 96​

Oscar lần thứ 96, Tro tàn rực rỡ là bộ phim giàu hình ảnh, kể về những con người nhỏ bé trong đời thường nhưng đầy ắp mơ ước. Qua lăng kính của những nhân vật đa dạng, phim khám phá tình bạn, tình yêu và khát vọng sống. Mỗi khoảnh khắc đều được chăm chút tỉ mỉ, từ ánh sáng cho đến cảnh vật, tạo nên bức tranh vừa rực rỡ vừa đượm buồn, phản ánh sự đa diện của xã hội Việt Nam.

Đào, phở và piano (2024) – Oscar lần thứ 97​

Oscar lần thứ 97, Đào, phở và piano là câu chuyện hiện đại kết hợp giữa âm nhạc và đời sống đô thị. Phim theo chân nhân vật Đào, một cô gái trẻ đam mê piano, trong hành trình theo đuổi giấc mơ giữa nhịp sống hối hả của thành phố. Âm nhạc trở thành ngôn ngữ cảm xúc, gắn kết nhân vật với gia đình, bạn bè và bản thân, đồng thời tạo nên sắc thái độc đáo, vừa hiện đại vừa gần gũi với văn hóa Việt.

Mưa đỏ (2025) – Oscar lần thứ 98​

Gần đây nhất, Oscar lần thứ 98, Mưa đỏ là câu chuyện đan xen giữa bi kịch cá nhân và những thử thách xã hội. Phim kể về những con người đối diện với mất mát, thất vọng nhưng không ngừng tìm kiếm hy vọng. Hình ảnh mưa đỏ vừa dữ dội vừa nhuốm màu bi thương như biểu tượng cho những giây phút căng thẳng, đồng thời là ánh sáng soi đường cho khát vọng sống bền bỉ của con người Việt.

Hành trình và giấc mơ Oscar của Việt Nam​

Qua 22 tác phẩm gửi tranh cử, điện ảnh Việt Nam không chỉ kể câu chuyện riêng của từng con người mà còn phản chiếu văn hóa, lịch sử và tâm hồn dân tộc. Từ Mùa đu đủ xanh đến Mưa đỏ, mỗi bộ phim là một hành trình, một giấc mơ được đưa ra thế giới, chứng minh rằng điện ảnh Việt Nam đủ sức chạm tới trái tim khán giả quốc tế, đồng thời kiên trì khẳng định vị thế trên bản đồ điện ảnh toàn cầu.

Vậy bạn ấn tượng với bộ phim nào nhất?